Według Krajowego Rejestru Nowotworów liczba zachorowań na pierwotne nowotwory złośliwe ośrodkowego układu nerwowego wynosi około 2800 rocznie. Każdego roku z powodu pierwotnych guzów mózgu i jego okolic umiera w Polsce około 2300 chorych. Nowotwory mózgu stanowią 10 przyczynę zgonów na raka u mężczyzn i 9 przyczynę u kobiet. Sprawdź jakie są rodzaje guzów mózgów oraz przyczyny ich powstawania.

Guz mózgu – przyczyny

Przyczyny powstawania złośliwych nowotworów mózgu pozostaję nieznane. Brakuje przekonujących dowodów na wpływ różnych karcynogenów na powstawanie guzów mózgu. Wiadomo jedna, że występują w ich komórkach różnorodne zestawy wrodzonych i nabytych zaburzeń genetycznych.

  • Jedynym czynnikiem o potwierdzonym i udowodnionym znaczeniu w etiologii pierwotnych nowotworów złośliwych OUN jest promieniowanie jonizujące.
  • Do prawdopodobnych, ale nie udowodnionych czynników etiologicznych i przyczyn powstawania guzów mózgu zaliczane są pestycydy, herbicydy, substancje petrochemiczne, nitrozoaminy, chlorek poliwinylu, pole elektromagnetyczne, przebyte urazy mózgu, wirus Epstein-Barr.
  • Czynnikiem mogącym wpływać na rozwój i stanowić przyczynę guzów zwłaszcza oponiaków, gwiaździaków i mięsaków jest przebyte leczenie promieniowaniem jonizującym.
  • Częstsze występowanie nowotworów ośrodkowego układu nerwowego występuje u pracowników przemysłu gumowego, elektrycznego i u rolników.
  • Stwierdzono wzrastającą częstość występowania pierwotnych chłoniaków mózgu u chorych z zakażeniem HIV.
  • Nowotworu ośrodkowego układu nerwowego mogą występować w uwarunkowanych genetycznie zespołach chorobowych – neurofibromatosis typ 1 i 2, choroba Hippla-Lindaua, stwardnienie guzowe, retinoblastoma , zespół Li-Fraumeni i zespół Gardnera.
  • Trwają badania mające na celu określenie ewentualnego wpływu stosowania telefonów komórkowych na zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów w mózgu. Obecnie brak jest jednoznacznych dowodów na ten temat tego czy telefony komórkowe powodują raka.

Jakie są rodzaje guzów mózgu

Wśród nowotworów wewnątrzczaszkowych wyróżnia się guzy pierwotne (wewnątrzpochodne) oraz wtórne, nowotwory przerzutowe (zewnątrzpochodne).

Guzy pierwotne wywodzą się z komórek gleju, opon, splotu naczyniówkowego, szyszynki, przysadki mózgowej, naczyń krwionośnych. Nowotwory przerzutowe powstają z komórek przeniesionych z nowotworów z różnych narządów, najczęściej płuc i piersi.

Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego cechuje bardzo duża różnorodność.

Wśród giaździaków – nowotworów gleju gwiaździstego – najwyższym stopniem złośliwości ( 4 stopień) w skali WHO cechuje się glejak wielopostaciowy. Rzadziej występują gwiaździaki włosowatokomórkowe ( 1 stopień WHO), włokienkowe, protoplazmatyczne i gwiaździak anaplastyczny (3 stopień). Do bardzo rzadko występujących guzów mózgu zaliczamy zwojaki i zwojakoglejaki.

Jeśli chodzi o rodzaje guzów mózgu to ponad 40% pierwotnych nowotworów wewnątrzczaszkowych stanowią glejaki, które jednocześnie odpowiadają za 70-80% ogółu pierwotnych nowotworów złośliwych ośrodkowego układu nerwowego.

W miarę upowszechniania obrazowej diagnostyki coraz częściej rozpoznaje się oponiaki, które w niektórych krajach są najczęściej występującym nowotworem pierwotnym OUN (ok. 30%). Oponiaki wywodzą się z komórek ziatnistości pajęczynówki i w większości mają łagodny histopatologiczny charakter. Położone są na zewnątrz mózgu i oddziałują przez jego ucisk. Całkowite usunięcie oponiaka zalewnia wyleczenie.

Nowotwory pochodzenia neuroepitelialnego występują nieznacznie częściej u mężczyzn, a oponiaki są około 2-krotnie częściej rozpoznawane u kobiet. Zapadalność na złośliwe glejaki mózgu i oponiaki wzrasta wraz z wiekiem.

Rdzeniaki płodowe i inne prymitywne nowotwory neuroektodermalne, gwiaździaki włosowatokomórkowe oraz wyściółczaki występują głównie u dzieci i młodzieży.

Przerzuty nowotworów do mózgu stwierdza się obecnie równie często jak nowotwory pierwotne ośrodkowego układu nerwowego, a według niektórych opracowań – nawet częściej. Częstotliwość występowania przerzutów raka do mózgu wzrasta w związku z wydłużaniem się czasu życia populacji i skutecznością leczenia nowotworów.

Bariera krew-mózg ogranicza przenikanie chemioterapii do mózgu, co pozwala na rozwój przerzutów w tej lokalziacji mimo skutecznego leczenia ogniska pierwotnego nowotworu.

Ze względu na lokalizację nowotwory dzieli się na dwa rodzaje guzów mózgu: guzy nadnamiotowe i podnamiotowe.

  • Guzy nadnamiotowe to te, które rozwijają się powyżej móżdżku, obejmując półkule mózgowe oraz tzw. guzy linii środkowej, wywodzące się z przysadki, podwzgórza, jąder podkorowych i okolicy szyszynki. Guzami nadnamiotowymi półkul mózgowych są zazwyczaj glejaki.
  • Guzy podnamiotowe obejmują tylną jamę czaszki, która zawiera pień mózgu oraz móżdżek. W tej lokalizacji występuje większość nowotworów u dzieci. Najczęstszym nowotworem podnamiotowym jest rdzeniak z lokalizacją w móżdżku. Osobną kategorie stanowią guzy pnia mózgu. W pniu mózgu występują głównie glejaki.

ZOBACZ: NÓŻ GAMMA KNIFE

Nowotwory układu nerwowego – klasyfikacja, stopnie złośliwości

Aktualnie obowiązuje klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Opiera się na budowie mikroskopowej nowotworu, a także bierze pod uwagę przebieg kliniczny i stopień złośliwości.

Rodzaje guzów mózgu. Stopnień złośliwości według WHO w odniesieniu do gwiaździaków

Stopień złośliwościTyp gwiaździakaCechy morfologiczne
G IAstrocytoma pilocyticumCharakterystyczna budowa mikroskopowa; brak możliwości transformacji do wyższego stopnia złośliwości
G IIAstrocytomaNieznaczny pleomorfizm, nieznacznie zwiększona ilość komórek, mitozy nieobecne
G IIIAstrocytoma anaplasticumLiczne mitozy, zwiększona ilość komórek, pleomorfizm, częsta proliferacja śródbłonka naczyń
G IVGlioblastoma multiformeMartwica i dominująca proliferacja naczyń

źródła: glejak.com, onkologia.org.pl/nowotwory-mozgu/, www.zdrowie.radiozet.pl