Chociaż większość przypadków COVID-19 cechuje stosunkowo łagodny przebieg, to około 20% stanowią ciężkie postacie zakażeń. Biorąc pod uwagę tempo zachorowań na koronawirusa oraz jego powikłania, nie dziwi determinacja naukowców próbujących opracować nowe leki i szczepionki przeciwko SARS-CoV-2. Wszyscy mamy nadzieję, że skuteczna szczepionka na COVID-19 pozwoli pokonać pandemię.

W poniższym artykule znajdą Państwo aktualne informacje na temat działania, skuteczności, składu oraz dostępnych w Polsce rodzajów szczepionek przeciwko koronawirusowi.

Aktualnie w Polsce podano łącznie 46 mln. dawek szczepionek przeciw Covid-19. Szacuje się, że w pełni zaszczepionych jest w naszym kraju około 21 mln. osób (55% populacji).

Na wstępie warto zaznaczyć, że szczepionki dopuszczone przez Europejską Agencję Leków są bezpieczne, a „najlepsza szczepionka przeciw Covid-19 to ta, którą można się jak najszybciej zaszczepić”.

Obecnie na terenie UE dostępne są następujące szczepionki na koronawirusa:

  • Szczepionka mRNA firmy Pfizer / BioNTech
  • Szczepionka mRNA przeciwko COVID-19 firmy Moderna
  • Szczepionka wektorowa na koronawirusa firmy AstraZeneca
  • Jednodawkowa szczepionka firmy Janssen (grupa Johnson & Johnson)
  • Szczepionka białkowa przeciw COVID-19 Nuvaxovid firmy Novavax (dopuszczona na terenie UE 20 grudnia 2021 r.)

PRZEJDŹ DO: OBJAWY KORONAWIRUSA

Szczepionka na COVID-19 – jak działa

Świat nauki stanął w 2020 roku przed ogromnym wyzwaniem w postaci wirusa, który pojawił się u ludzi de novo. O ile podczas pandemii wirusa grypy A(H1N1)pdm09 producentom szczepionek szybko udało się przestawić linie produkcyjne, o tyle w przypadku COVID-19 występują złożone problemy natury technologicznej. Należy podkreślić, że dotychczas nie istniały szczepionki i linie produkcyjne dla szczepionek skierowanych przeciwko koronawirusom u ludzi.

Dzięki determinacji oraz współpracy badaczy z całego świata udało się zidentyfikować sekwencję genomową SARS-CoV-2. Okazało się, że dobry cel dla potencjalnej szczepionki przeciwko COVID-19 stanowi białko szczytowe S znajdujące się na „kolcach” występujących na powierzchni wirusa. W przypadku koronawirusów SARS-CoV-1 SARS-CoV-2 białko to oddziałuje z receptorem ACE2. Okazało się, że przeciwciała skierowane przeciwko białku S mogą zakłócać to wiązania i neutralizować groźnego wirusa.

Ponieważ na ryku nie istniały dotychczas szczepionki przeciwko koronawirusom człowieka, trzeba było stworzyć takie od podstaw, co wymaga ogromnych środków i czasu. Wielką nadzieję naukowców na pokonanie pandemii budzi szczepionka przeciw COVID oparta na bazie mRNA, która eksprymuje docelowy wirusowy antygen in vivo u osoby zaszczepionej po wstrzyknięciu mRNA w formie liposomalnej. Szczepionka tego typu została opracowana np. przez firmę Moderna.

POLECAMY: TRZECIA DAWKA SZCZEPIONKI

Badania kliniczne nad szczepionką przeciw SARS-CoV-2

Intensywnej ocenie w ramach badań klinicznych podlegają szczepionki bazujące na rekombinowanym białku kolca SARS-CoV-2, szczepionki oparte na wektorach wirusowych oraz szczepionki na COVID-19 zawierające atenuowanego koronawirusa. Wszystkie typy preparatów mają swoje zalety, ale i wady.

Jak podkreślają eksperci, w przypadku wielkiego zaangażowania oraz determinacji schemat badań klinicznych nad nowymi szczepionkami może zostać skompresowany nawet do 12-15 miesięcy. Osobną kwestią pozostaje jednak zdolność produkcyjna firm farmaceutycznych, które muszą zmierzyć się z ogromnym popytem na szczepionki. Wyzwanie stanowi wreszcie dystrybucja szczepionek przeciwko COIVD-19, ich przechowywanie oraz podawanie pacjentom.

ZOBACZ: MAPA KORONAWIRUSA NA ŚWIECIE

Szczepionka na covid

Szczepionka na koronawirusa – skuteczność

Dotychczas opracowano i przetestowano kilka szczepionek, w tym preparaty oparte na rekombinowanym białku S, szczepionki atenuowane i całkowicie inaktywowane oraz tzw. wektory szczepionkowe.

Kluczową kwestię w kontekście opracowania skutecznej szczepionki na COVID-19 stanowi zanikający poziom przeciwciał. Zakażenia ludzkimi koronawirusami rzadko indukują długotrwałą odpowiedź i ponowne zarażenie tym samym wirusem możliwe jest po dłuższym czasie.

Przeciwciała u osób, które zachorowały na SARS-CoV-1 zanikały po 2-3 latach, a w przypadku innych koronawirusów nawet po 10-14 miesiącach. Nowa szczepionka na COVID-19 będzie musiała rozwiązać te problemy, zwłaszcza jeśli obecny koronawirus stanie się endemiczny (o nawracającym charakterze).

Jak wiadomo, najbardziej narażone na ciężki przebieg zakażenia są osoby starsze, dlatego ważne jest, aby szczepionka na koronawirusa skutecznie chroniła właśnie tę grupę. Niestety, starsze osoby zwykle słabiej reagują na szczepienia z powodu starzenia się układu immunologicznego.

Twórcy szczepionek na COVID-19 zastanawiają się również, jak ulepszyć preparaty na wypadek, gdyby szczepionki wymagały aktualizacji ze względu na nowe mutacje wirusa.

Najważniejszym faktem dotyczącym skuteczności szczepionek przeciw koronawirusowi jest to, że w 100 proc. chronią one przed poważnym przejściem covid-19 i pozwalają uniknąć hospitalizacji.

POLECAMY: SZCZEPIENIE NA COVID DLA CHORYCH NA RAKA

Jaki jest skład i co zawiera szczepionka na COVID-19

Szczepionki mRNA (Pfizer-BioNTech, Moderna) zostały stworzone z wykorzystaniem fragmentu mRNA kodującego białko S wirusa, który został zamknięty w nanocząsteczce lipidowej chroniącej go przed zniszczeniem i pozwalającej bezpiecznie dostarczyć do organizmu.

Warto wyraźnie podkreślić, że mRNA ze szczepionki na COVID-19 nie może integrować się z naszym kodem DNA.

Najważniejszym składnikiem szczepionki na COVID-19 (mRNA) jest zawarta we fiolce substancja czynna. Jak można wyczytać w ulotce: po rozcieńczeniu fiolka zawiera 5 dawek po 0,3 ml z 30 mikrogramami mRNA każda.

Szczepionka na koronawirusa zawiera również składniki dodatkowe:

  • ((4-hydroksybutylo)azanediyl)bis(heksano-6,1-diyl)bis(2-dekanian heksylu) (ALC-0315)
  • 2-[(glikol polietylenowy)-2000]-N,N-ditetradecyloacetamid (ALC-0159)
  • 1,2-distearoilo-sn-glicero-3-fosfocholina (DSPC)
  • cholesterol
  • potasu chlorek
  • potasu diwodorofosforan
  • sodu chlorek
  • disodu fosforan dwuwodny
  • sacharoza
  • woda do wstrzykiwań

szczepionka na koronawirusa skład skuteczność

Szczepionki na covid-19 – rodzaje:

  • Szczepionka mRNA na COVID-19 firmy Pfizer / BioNTech – 11 grudnia 2020 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła stosowanie szczepionki przeciwko COVID-19 firmy Pfizer / BioNTech. 21 grudnia 2020 roku decyzję o autoryzacji szczepionki przeciw COVID-19 firmy Pfizer wydała Europejska Agencja Leków (EMA). Tego samego dnia decyzję w sprawie dopuszczenia preparatu do obrotu na terenie UE wydała Komisja Europejska. Pierwsza dostawa szczepionek na COVID-19 dotarła do Polski 26 grudnia 2020 roku. Następnego dnia podano pierwszą dawkę na terenie naszego kraju.
  • Szczepionka mRNA przeciwko COVID-19 firmy Moderna – Amerykańska Agencja Żywności i Leków wydała 19 grudnia 2020 roku zezwolenie na stosowanie szczepionki przeciw Covid-19 produkowanej przez firmę Moderna. Była to druga szczepionka dopuszczona do użytku na terenie USA. W ślad za FDA, decyzję w sprawie dopuszczenia do obrotu na terenie Unii Europejskiej szczepionki firmy Moderna wydała Komisja Europejska (6 stycznia 2021 roku). Pierwsza partia szczepionek przeciw COVID-19 firmy Moderna trafiła do magazynu Agencji Rezerw Materiałowych w Polsce 12 stycznia 2021 roku.
  • Szczepionka wektorowa na koronawirusa firmy AstraZeneca –  W grudniu 2020 roku zgodę na awaryjne użycie na terenie Wielkiej Brytanii otrzymała szczepionka przeciw COVID-19 opracowana przez Uniwersytet Oksfordzki i firmę AstraZeneca. Europejska Agencja Leków wydała 29 stycznia 2021 roku pozytywną opinię o dopuszczeniu do obrotu szczepionki wektorowej na terenie EU. Pierwsza partia szczepionek na COVID-19 firmy AstraZeneca trafiła do Polski na początku lutego 2021 roku.
  • Jednodawkowa szczepionka firmy Janssen (grupa Johnson & Johnson) – 11 marca 2021 roku Europejska Agencja Leków dopuściła do obrotu jednodawkową szczepionkę przeciwko COVID-19 firmy Janssen należącej do grupy Johnson & Johnson. Jest to czwarta szczepionka przeciwko COVID-19 dopuszczona do obrotu na ternie UE. Decyzja została podjęta na podstawie wyników badań klinicznych fazy 3 ENSEMBLE. Szczepionka na koronawirusa Johnson & Johnson wykazała ogólną skuteczność wynoszącą 66 proc. w zapobieganiu umiarkowanemu do ciężkiego przebiegowi COVID-19 po upływie 28 dni od podania szczepionki. Skuteczność zapobiegania ciężkiemu przebiegowi COVID-19 po zaszczepieniu kształtowała się na poziomie 85 proc. Szczepionka przeciwko COVID-19 firmy Janssen wykorzystuje własną platformę technologiczną AdVac®. Tę samą technologię wykorzystano do opracowania i produkcji szczepionki Janssen przeciwko wirusowi Ebola. Pierwsza dostawa szczepionki Johnson & Johnson dotarła do Polski w kwietniu 2021 roku.
  • Szczepionka białkowa przeciw COVID-19 Nuvaxovid firmy Novavax – szczepionka na koronawirusa firmy Novavax będzie piątą szczepionką dopuszczoną do użytku na terenie UE. Europejska Agencja Leków wydała rekomendację (20 grudnia 2021 roku) dotyczącą warunkowego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu szczepionki Nuvaxovid dla osób w wieku 18 lat i starszych. Badania kliniczne wskazują na 90-procentową skuteczność szczepionki. Szczepionka ma postać preparatu podjednostkowego, przygotowanego metodami konwencjonalnymi. Zawiera rekombinowane białko S wirusa SARS CoV-2 oraz adiuwant, którego celem jest wzmocnienie poszczepiennej odpowiedzi odpornościowej

Zdaniem ekspertów w niedalekiej przyszłości możemy spodziewać się rejestracji kolejnych szczepionek na koronawirusa.

PRZEJDŹ DO: TESTY NA KORONAWIRUSA

Szczepionka na COCID-19 u uzdrowieńców i po przebytej chorobie

Szczepienie na COVID-19 u ozdrowieńców, czyli po przebytej chorobie, wzbudza duże zainteresowanie. Jak wskazują doniesienia naukowe istnieje duże zbyt duże zróżnicowanie odporności u ozdrowieńców, aby polegać tylko na tzw. odporności nabytej po infekcji koronawirusem.

Jak wskazują dostępne dane, u niektórych pacjentów przeciwciała po przechorowaniu COVID-19 utrzymywały się na wysokim poziomie nawet przez pół roku. Inne osoby traciły jednak odporność bardzo szybko lub nie nabywały jej wcale.

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, pomiędzy wyzdrowieniem, a przyjęciem szczepionki przeciw COVID-19 zaleca się odczekać około miesiąca.

Jest to okres niezbędny na regenerację organizmu i odbudowanie odporności na przebytą infekcję.

Szczepionka przeciw COIVD-19 będzie skuteczniejsza, jeśli zostanie podana osobie całkowicie zdrowej, u której układ immunologiczny działa poprawnie. Niektóre państwa decydują się na wydłużenie okresu oczekiwania na pierwszą dawkę u ozdrowieńców do 3-6 miesięcy.

Czy szczepionki na COVID-19 można łączyć?

Aktualne dane i najnowsze doniesienia sugerują możliwość i korzyść z łączenia różnych szczepionek przeciw COVID-19. Najczęściej proponowanym rozwiązaniem jest używanie szczepionki wektorowej AstraZeneca do pierwszej dawki, a szczepionek mRNA do drugiej dawki.

Sugestie mieszania różnych dawek wynikają z pragmatycznych powodów: ułatwia to logistykę przeprowadzenia masowych szczepień. Zauważono również, że po podaniu zmieszanych dawek badane osoby zyskiwały jeszcze większą odpowiedź immunologiczną niż po dwóch dawkach szczepionki jednego rodzaju.

Warto pamiętać, że szczepienia przeciw COVID-19 to walka z czasem przed powstaniem nowych groźnych wariantów i mutacji koronawirusa. Im szybciej uda się dzięki szczepionkom osiągnąć odporność stadną, tym sprawniej uporamy się z pandemią.

Polecane źródła:
Koronawirus SARS-CoV-2. Zagrożenie dla współczesnego świata, Tomasz Dzieciątkowski, Filipiak Krzysztof J., PZWL 2020.
Pandemia COVID-19. Wszystko co warto wiedzieć o koronawirusie, testach i szczepionkach, Ewelina Kamińska 2021.

PRZEJDŹ DO: NAJNOWSZE INFORMACJE

POZNAJ NAS: PORTAL ZWROTNIK RAKA