Walka z rakiem, szczególnie w krajach uprzemysłowionych, stanowi jedno z największych wyzwań ludzkości. Szacuje się, że rozwojowi 30-40% nowotworów można zapobiec stosując odpowiedni styl życia oraz dietę. Żywność może mieć zarówno pozytywne (zapobiegawcze), jak i negatywne (rakotwórcze) skutki dla naszego zdrowia.

Jedzenie „typowe” dla krajów rozwiniętych, czyli żywność głęboko przetworzona, bogata w tłuszcze trans, duże ilości cukru, konserwantów i sztucznych dodatków, może powodować wzrost ryzyka rozwoju raka. Z drugiej strony – warzywa i owoce bogate w przeciwutleniacze, błonnik i zawarte w niektórych produktach spożywczych kwasy omega-3 wykazują istotny potencjał w zmniejszaniu ryzyka powstania choroby nowotworowej.

Artykuł dla portalu zwrotnikraka.pl opracowała: mgr inż. Monika Królak, dietetyk kliniczny współpracujący z Europejskim Centrum Zdrowia Otwock, www.dietetyk-kliniczny-warszawa.pl

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB NOWOTWOROWYCH

Podstawą każdego jadłospisu powinna być dobrze zbilansowana dieta, która codziennie uzupełnia podaż wszystkich mikro- i makroelementów. Warto jednak pamiętać, że zasady zdrowego żywienia w prewencji chorób nowotworowych to nie tylko spożywanie odpowiednich produktów, ale również styl życia.

Proces rozwoju nowotworu jest złożony z wielu etapów i może trwać od kilku do nawet kilkudziesięciu lat. Duży wpływ na powstawanie choroby nowotworowej mają czynniki zwane kancerogenami. Ich znajomość oraz modyfikacja tych, na które mamy wpływ (odpowiedni nawyki żywieniowe, regularna aktywność fizyczna, niepalenie tytoniu czy ograniczenie spożywania alkoholu), może pomóc zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby.

Według najnowszych badań Światowego Instytutu Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund) można zapobiec około 1/3 zachorowań na nowotwory poprzez modyfikację stylu życia i unikanie pięciu kluczowych czynników ryzyka: nadwagi i otyłości, braku aktywności fizycznej, niskiego spożycia warzyw i owoców, palenia tytoniu, spożywania alkoholu.

Na początku ery nowożytnej lekarz Paracelsus powiedział, że wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę. Nawiązując do współczesnego żywienia, trzeba mieć świadomość, że często jest ono bogatsze w walory smakowe niż odżywcze. Producenci żywności dodają do niej cukier, syrop glukozowo-fruktozowy i inne polepszacze, mające na celu wzbogacenie smaku czy zapachu produktów. Zdarza się, że organizm nie jest w stanie poradzić sobie z nadmiarem cukru oraz niedoborem witamin oraz wartościowych minerałów niezbędnych do prawidłowego detoksu czy regeneracji.

Wynikiem tego zjawiska jest wzrost liczby osób mających tendencję do chorób cywilizacyjnych, takich jak np. cukrzyca, choroby tarczycy czy choroby nowotworowe.

ZOBACZ WIĘCEJ: DIETA PRZECIWNOWOTWOROWA

ANTYRAKOWY DEKALOG

Poniżej Zasady Zdrowego Stylu Życia w kontekście profilaktyki przeciwnowotworowej, która obejmuje nie tylko odpowiednią dietę, ale również kilka innych elementów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu w zdrowiu i harmonii.

1. ODPOWIEDNIA DETA

Dobrze dobrana i odpowiednio zbilansowana jest podstawą w dążeniu do zachowania zdrowia i dobrego samopoczucia. Codziennie, w wyniku różnych przemian metabolicznych, w naszym organizmie powstają nieprawidłowe komórki, które są wychwytywane i niszczone przez układ odpornościowy. Niektóre z nich mogą jednak przetrwać i przekształcić się w komórki nowotworowe. To, czy rozwinie się z nich nowotwór, zależy od wielu czynników, m.in. od sposobu żywienia. Prawidłowo odżywiony organizm lepiej radzi sobie z zagrożeniami i ryzykiem rozwoju chorób cywilizacyjnych.

Istotny potencjał w profilaktyce raka mają:

  • Karotenoidy – zwarte w marchewkach, pomidorach i dyni
  • Selen – orzechy brazylijskie, jajka, kasza gryczana, łosoś
  • Witamina C- rokitnik, dzika róża, acerola, żurawina
  • Witamina E – orzechy laskowe, pestki dyni i słonecznika, migdały, oleje roślinne nierafinowane, z pierwszego tłoczenia
  • Witamina D – śledź, jajka, wątroba, słońce
  • Kwas foliowy – szpinak, szparagi, bób, brokuły
  • Witamina B12 – podroby (wątroba, nerki), ryby, mięso, sery, jajka

Włączenie do codziennej diety dużej ilości świeżych owoców i warzyw może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na niektóre typy nowotworów. Naturalne antyoksydanty mają właściwości „niszczenia” wolnych rodników i neutralizowania ich negatywnego działania.

Z drugiej strony, szkodliwe dla naszego zdrowia mogą okazać się:

  • Nadmierne spożywanie żywności – otyłość jest stanem, który predysponuje do rozwoju nowotworu. Istnieje wiele mechanizmów, poprzez które nadmierna masa ciała potęguje ryzyko powstania nowotworu. Komórki tłuszczowe u osoby otyłej uwalniają dużą ilość hormonów (np. estrogen, hormon wzrostu), które pobudzają wzrost komórek nowotworowych. Nadmiar tłuszczu zgromadzony wewnątrz jamy brzusznej powoduje także przewlekły stan zapalny prowadzący do rozwoju nowotworu.
  • Nadmierne spożywanie alkoholu
  • Nadmierne spożywanie soli
  • Nadmierne spożywanie cukru, również laktozy
  • Przetworzona żywność
  • Rodzaj obróbki termicznej – smażenie, podczas którego powstają furany, ma potencjał rakotwórczy.

 

2. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Regularny wysiłek fizyczny zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów (zwłaszcza piersi, jelita grubego i macicy). Efekt jest tym wyraźniejszy, im większy jest stopień aktywności fizycznej. Regularny ruch przynosi także wiele innych korzyści zdrowotnych, związanych z profilaktyką nowotworową: aktywuje układ immunologiczny, poprawia ukrwienie tkanek i lepiej je dotlenia. Warto jak najwięcej przebywać na świeżym powietrzu, chodzić na spacery, jeździć na rowerze, pływać lub uprawiać jogging.

3. NIE PAL PAPIEROSÓW

Palenie tytoniu to jeden z głównych czynników ryzyka nowotworów (przede wszystkim raka płuc). Osoby palące powinny zwalczyć nałóg, a jeśli się to nie uda – nie palić przy osobach niepalących, zwłaszcza dzieciach i kobietach ciężarnych. Zarówno bierne, jak i czynne palenie tytoniu negatywnie wpływają na prawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Wśród dzieci narażonych w życiu płodowym na dym tytoniowy obserwuje się m.in. wyższy wskaźnik zapadalności na choroby układu krążenia i astmę oskrzelową. W celu minimalizacji narażenia na bierne palenie w czasie trwania ciąży wskazane jest unikanie wszelkich miejsc, w których palą inne osoby.

4. NIE PIJ ALKOHOLU I DBAJ O WĄTROBĘ

Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, która nie zwiększałaby ryzyka choroby nowotworowej. Aldehyd octowy – produkt rozkładu etanolu w wątrobie, jest głównym czynnikiem rakotwórczym. To właśnie ten związek odpowiada za uszkodzenia DNA i zaburza mechanizm jego naprawy. Regularne spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej, języka, krtani, przełyku, piersi, żołądka, jelita grubego, trzustki, odbytu i raka wątroby.

Nasza wątroba to ważny organ odpowiedzialny za detoks organizmu. Zielone koktajle z dodatkiem mielonego ostropestu idealnie nadają się jako zdrowy dodatek np. do śniadania, który wspomoże pracę tego narządu.

5. OGRANICZ KONSUMPCJĘ CZERWONEGO MIĘSA I UNIKAJ MIĘSA PRZETWORZONEGO

Czerwone mięso zostało zaklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem do grupy 2A (IARC – International Agency for Research on Cancer, 2015), w której znajdują się czynniki prawdopodobnie rakotwórcze dla człowieka. Oszacowano, że na każde spożywane codziennie 100 gramów mięsa czerwonego ryzyko raka jelita grubego zwiększa się o 17%. Lepiej więc, aby mięso stanowiło dodatek do posiłku, a nie jego główną treść.

Ilość spożytego w ciągu tygodnia mięsa czerwonego nie powinna być większa niż 500 gramów po przygotowaniu (700-750 gramów przed przygotowaniem). Przygotowując potrawy z mięsa, zrezygnuj z przedłużonego smażenia i grillowania.

6. ZREZYGNUJ Z DOSALANIA ORAZ KONSUMPCJI ŻYWNOŚCI PRZETWORZONEJ I ZAWIERAJĄCĄ DODATEK SOLI

Dzienna ilość soli spożywanej z obu tych źródeł nie powinna być większa niż 5 g dziennie (co przekłada się na 2 g sodu). Nadmiar soli w diecie uszkadza śluzówkę przewodu pokarmowego, przyczyniając się do rozwoju nowotworów żołądka

7. ELIMINACJA STANÓW ZAPALNYCH

Procesy zapalne przyczyniają się do powstawania wielu schorzeń oraz zwiększonej tendencji do rozwoju nowotworu. Warto wspomóc organizm produktami przeciwzapalnymi np.: kwasami omega-3, które możemy znaleźć w rybach, dziczyźnie oraz prawidłowo karmionych zwierzętach pastwiskowych. Oleje roślinne zawierają kwasy ALA, które nasz organizm musi przetworzyć w aktywne kwasy omega-3 (DHA i EPA), dlatego poziom kwasów omega 3 pozyskany tylko z olejów może być niewystarczający.

Do produktów przeciwzapalnych możemy również zaliczyć przyprawy m.in.: kurkumę razem z piperyną (ekstraktem z pieprzu czarnego), cynamon cejloński, czarnuszkę, goździki, imbir oraz zioła typu mniszek lekarski, berberyna, rumianek.

8. PIJ WODĘ

Do optymalnego nawodnienia organizmu najlepsza jest zwykła, niegazowana woda. Regularne spożywanie słodzonych napojów (oranżady, napojów typu cola, nektarów, napojów owocowych, energetyzujących, wody smakowej oraz słodzonej kawy czy herbaty) jest źródłem dużej ilości kalorii w diecie i sprzyja nadwadze, otyłości oraz powstawaniu nowotworów złośliwych.

Nasz organizm w 70-80 % składa się z wody, która wspomaga termogenezę i oczyszcza organizm z toksyn oraz zalegających w nim złogów. Dorosły człowiek musi wypijać nie mniej niż 30 ml czystej wody na 1kg masy ciała dziennie.

9. ZADBAJ O PRAWIDŁOWĄ MIKROFLORĘ BAKTERYJNĄ JELIT

Prawidłowa mikroflora bakteryjna jelit wspomaga odporność, prawidłową pracę jelit oraz trawienie. Przy obniżonej odporności warto wspomóc się odpowiednio dobranymi probiotykami lub codziennie spożywać produkty fermentowane np. kiszona kapusta, kiszone ogórki, pietruszka lub buraki lub pić soki z kiszonych warzyw.

10. EKSPOZYCJA NA SŁOŃCE (WITAMINA D)

W profilaktyce wielu nowotworów (m.in. jelita grubego) ważne jest utrzymanie w organizmie odpowiedniego stężenia witaminy D. W tym celu zalecane jest spożywanie przynajmniej 2 razy w tygodniu ryb morskich, które zawierają znaczne ilości tej witaminy. Źródła pokarmowe mogą być jednak niewystarczające, bo większość witaminy D jest syntetyzowana w skórze. W naszej strefie klimatycznej zaleca się w niektórych grupach społecznych doustne przyjmowanie witaminy D w dawce zależnej od wieku, masy ciała i ekspozycji słonecznej.

11. ZADBAJ O SEN

Zadbaj o swój sen – to jeden z podstawowych aspektów prawidłowego funkcjonowania organizmu. Problemy z zaśnięciem i spaniem wpływają negatywnie na naszą gospodarkę hormonalną, układ pokarmowy (trawienie) i system nerwowy.

12. „STABILNY” STAN PSYCHICZNY

Pozytywne podejście do życia, umiejętność radzenia sobie ze stresem, relaks, miło spędzony czas z rodziną i przyjaciółmi stanowią ważny aspekt w zachowaniu równowagi psychiczne, wspieraniu naturalnych sił obronnych organizmu i pracy układu immunologicznego.

 

[message_box title=”PREWENCJA CHORÓB NOWOTWOROWYCH” color=”red”]
Osoby zainteresowane konsultacjami w zakresie zdrowego żywienia w prewencji chorób nowotworowych oraz wsparcia żywieniowego podczas choroby zachęcamy do kontaktu z Koordynatorem Pacjenta w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock,

tel. 22 7103012 lub +48 785858431.
[/message_box]

Antyrakowy dekalog – zasady zdrowego żywienia w prewencji chorób nowotworowych,
Artykuł dla portalu zwrotnikraka.pl opracowała: mgr inż. Monika Królak, dietetyk kliniczny współpracujący z Europejskim Centrum Zdrowia Otwock, www.dietetyk-kliniczny-warszawa.pl; Źródła:

„Chroń się przed rakiem. Ruch i jedzenie mają znaczenie – publikacji Instytutu Żywności i Żywienia i Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej 2017;
Dr Johannes F. COY „Nowa dieta antyrakowa”;
Beer TM, Myrthue A. Calcitriol in cancer treatment: from the lab to the clinic. Mol Cancer Ther 2004; 3: 373.381;
www.enad.eu/wp-content/uploads/Diet-and-cancer-06.pdf
www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0300483X02002500
www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC526387/
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19523595
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2263572
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17368188