Picie jest ważniejsze niż jedzenie – to podstawowa zasada. Organizm ludzki może przeżyć bez płynów tylko parę dni, natomiast bez stałego pożywienia może się obejść nawet parę tygodni. Dziennie zapotrzebowanie na płyny wynosi około 1,5 – 2 litrów. Najlepiej zaspokaja nasze pragnienie woda mineralna. Warte uwagi są również naturalne i świeżo wyciskane soki np. sok z granatu. Jeśli chodzi o napoje ciepłe – na szersze omówienie w kontekście profilaktyki antyrakowej zasługują wyjątkowe właściwości zielonej herbaty, która zawiera antyutleniające wtórne substancje roślinne – polifenole.

Mało kto wie, że herbata jest drugim po wodzie najczęściej spożywanym napojem na całym świecie. Po wypiciu zielonej herbaty w naszej krwi znacząco podnosi się poziom ważnych w kontekście profilaktyki przeciwnowotworowej przeciwutleniaczy.

Zielona herbata to znana z właściwości antyoksydacyjnych substancja, ceniona w diecie przeciwnowotworowej. Oprócz spożywania naparów, warto korzystać również z kosmetycznych właściwości zielonej herbaty. Zawiera ona polifenole, witaminy z grupy B, mangan, potas i magnez. Zielona herbata ma właściwości detoksykujące.

Zdaniem ekspertów, najbardziej wartościowa jest herbata liściasta. Liście herbaty powinny mieć jednolity wygląd i mniej więcej tę samą wielkość, nie powinny zawierać kawałków gałązek i łodyg.

ANTYRAKOWE WŁAŚCIWOŚCI ZIELONEJ HERBATY

Pozytywne właściwości zielonej herbaty znane są już od wieków. Specjalne wyłapywacze wolnych rodników w zielonej herbacie nazywają się katechinami (EGCG galusan epigallokatechiny). W badaniach laboratoryjnych stwierdzono, że EGCG hamuje wzrost komórek nowotworowych, a nawet uruchamia ich program samozniszczenia (apoptozę). Katechiny ograniczają tworzenie nowych naczyń włosowatych, które mogłyby potencjalnie zaopatrywać komórki nowotworowe w tlen i cukier. W ten sposób ogranicza groźbę metastazy – powstawania przerzutów raka.

Podczas „herbacianych testów” z udziałem ludzi wykazano pozytywny wpływ zielonej herbaty wśród pacjentów chorych na białaczki i chłoniaka. Zmniejsza ona również ryzyko raka odbytu.

Japońscy i chińscy badacze zauważyli już przed wieloma laty, że w okolicach, w których pije się dużo zielonej herbaty, rzadziej stwierdzane są przypadki raka skóry i żołądka niż w regionach, gdzie zielonej herbaty pija się mniej.

Zarówno czarna, jak i zielona herbata pochodzą z tej samej rośliny (Camelia sinensis), różnica między nimi wynika jednak z odmiennych metod przetwarzania liści po zbiorach. Przy przetwarzaniu zielonej herbaty proces utleniania jest zahamowany. Niesfermentowana zielona herbata zachowuje większą ilość dobroczynnych katechin.

ZIELONA HERBATA W PROFILAKTYCE RAKA

  • Herbata zielona jest w najmniejszym stopniu poddawana obróbce. Produkuje się ją w trzech etapach, każdy z nich ma istotny wpływ dla jej jakości końcowej. Jednym z pierwszych etapów jest sparzenie parą świeżo zebranych liści (dzięki czemu dochodzi do zneutralizowania enzymów odpowiadających za fermentację i zachowania oryginalnego koloru liści), kolejno po ochłodzeniu i osuszeniu liście są zwijane w małe kuleczki (aby rozbić ich komórki i wyzwolić aromat), następnie poddaje się je suszeniu. Warto zaznaczyć, że o jakości herbaty decydują przeprowadzone precyzyjnie wszystkie wymienione etapy oraz warunki uprawy. Zielona herbata obfituje w związki wykazujące właściwości przeciwnowotworowe takie jak: flawanole i flawony oraz witaminy: C, E, K B oraz jony potasu, fluoru i glinu. Wyniki dotychczas przeprowadzonych eksperymentów wskazują na dobroczynne działanie tej odmiany herbaty w zapobieganiu rozwoju choroby nowotworowej, a w szczególności raka pęcherza, prostaty, żołądka oraz piersi. Obecny stan wiedzy pozwala wierzyć, że picie zielonej herbaty może zmniejszać ryzyko rozwoju komórek nowotworowych, gdyż jak udowodniono w badaniach in vitro EGCG (galusan epigalokatechiny) – hamuje ona wzrost szczepów komórek rakowych, w tym białaczki szpikowej, raka nerki, piersi, skóry, prostaty i jamy ustnej. Prawidłowy czas parzenia: 3-5 minut (zalać wodą  o temperaturze 60-80oC).
  • Herbata biała jest produkowana z młodych pączków (jeszcze przed rozwinięciem liści). Młode pączki poddawane są procesowi więdnięcia i suszenia, dzięki czemu herbata zachowuje swoje naturalne właściwości. Podczas zwijania pączków dochodzi do niepełnej fermentacji, dzięki czemu możne uzyskać napój o bardzo delikatnym, bursztynowym kolorze oraz bardzo delikatny smak. Charakteryzuje się największą zawartością polifenoli wśród wszystkich herbat oraz bardzo wysokim działaniem antyoksydacyjnym. Zawiera dużo witaminy C oraz kofeiny. Posiada również najwięcej tanin ze wszystkich typów herbat, dzięki czemu wykazuje silne działanie pobudzające. W chwili obecnej spożycie białej herbaty w Polsce jest znacznie ograniczone głównie ze względu na jej cenę. Podobnie ma się sytuacja odnoście rzetelnych doniesień potwierdzających jej wysoki potencjał przeciwrakowy. Można jedynie przypuszczać, że biała herbata pomaga w usuwaniu z organizmu substancji potencjalnie kancerogennych, wykazuje właściwości przeciwutleniające oraz zdecydowanie ułatwia trawienie, ma również właściwości odprężające i obniża ciśnienie krwi. Regularne spożywanie białej herbaty może przyczynić się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, a co z tym idzie wykazuje ochronne właściwości na układ krwionośny.  Aby wydobyć jak najwięcej polifenoli z tej odmiany herbaty zaleca się na szklankę wsypać 2-3 łyżeczki i parzyć 3-4 minuty (w gorącej, ale nie wrzącej wodzie). Warto zaznaczyć, że herbata w torebkach ma zazwyczaj niską jakość, a co za tym idzie mniejszą zawartość polifenoli. Dobrze zaparzona biała herbata powinna mieć delikatnie bursztynowy kolor i subtelny aromat.
  • Herbata czarna jest produkowana w podobny sposób jak herbata zielona, z tym, że liście sparza się zazwyczaj na końcu procesu, a nie na początku. Oczywiście poddaje się je obróbce termicznej (aby obniżyć zawartość wody i uwolnić enzymy odpowiedzialne za utlenianie liści), kolejno liście są zwijane, aby rozbić ściany komórek przed fermentacją. W procesie fermentacji polifenole przekształcają się w czarny pigment. Proces fermentacji jest powstrzymywany w końcowym etapie przez poddanie liści działaniu gorącej pary, która bezpośrednio dezaktywuje enzymy i eliminuje nadmiar wilgoci. Bardzo podobnie jak w przypadku herbaty zielonej, jakość herbat czarnych jest zależna od warunków uprawy, procesu produkcji oraz umiejętności jej wytwórców. Prawidłowy czas parzenia: 3-5 minut.
  • Herbata czerwona uważana jest za najbardziej aromatyczną herbatę na świecie. Łączy w sobie cechy herbaty czarnej i zielonej, charakteryzuje się specyficznym korzennym smakiem. Podczas produkcji poddawana jest dodatkowemu procesowi fermentacji mikrobiologicznej, dzięki czemu zawiera w swoim składzie sporo mikroelementów, teiny, manganu, wapnia, fluoru, olejków eterycznych i białka (głównie w odniesieniu do herbaty czarnej). Charakteryzuje ją również wysoka zawartość wapnia, magnezu, żelaza, cynku, i selenu oraz dobrze przyswajalnej przez organizm witaminy C. Prawidłowy czas parzenia 3-8 minut.

 

KATECHINY I POLIFENOLE W ZIELONEJ HERBACIE

Każda herbata (nie tylko zielona) zawiera kilkaset różnych związków, które nadają jej charakterystyczny zapach, smak oraz charakterystyczne właściwości ściągające. Zielona herbata zawiera sporo, wspomnianych już wcześniej katechin, z których 3-galusan epigalokatechiny (EGCG) stanowi najbogatsze źródło przeciwrakowe.

Zawartość katechin zależy głównie od warunków uprawy, bezpośredniego składu mieszanki, pory zbiorów oraz technologii produkcji. W toku wielu badań okazuje się, że znacznie wyższy poziom EGCG odnotowuje się w herbatach japońskich niż chińskich. Dodatkowo bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na ilość polifenoli jest czas parzenia herbaty. Warto wiedzieć, że parzenie krótsze niż 5 minut pozwala uwolnić się ok. 20% tej ilości katechin, które można uzyskać w czasie 8-10 minut. Dodatkowo herbata średniej jakości lub też zbyt krótko parzona, może zawierać ponad 60% mniej polifenoli niż herbata wysokiej jakości, doskonale zaparzona. W związku z powyższym te różnice mają znaczny wpływ na potencjał przeciwrakowy zielonej herbaty.

Badania prowadzone w ostatnich latach wskazują na dobroczynne działanie tej odmiany herbaty w zapobieganie rozwoju choroby nowotworowej, a w szczególności pęcherza, prostaty, żołądka oraz piersi.

Obecny stan wiedzy pozwala wierzyć, że picie zielonej herbaty może zmniejszać ryzyko rozwoju raka, gdyż jak udowodniono w badaniach in vitro EGCG hamuje wzrost szczepów komórek rakowych, w tym białaczki szpikowej, raka nerki, piersi, skóry, prostaty i jamy ustnej. Również badanie prowadzone na zwierzętach wykazały, że zielona herbata zapobiega rozwojowi guzów wywołanych przez kancerogeny (głównie nowotwory: płuc, przełyku, skóry, piersi, żołądka czy okrężnicy).

Jednak jedną z najsilniejszych właściwości zielonej herbaty powinna być wymieniana jej niezwykle silna aktywność w procesie angiogenezy. Prace Zespołu Laboratorium Medycyny Molekularnej w Montrealu wykazały, że spośród wszystkich zidentyfikowanych cząsteczek pochodzenia żywieniowego EGCG najsilniej blokują aktywność receptora VEGF, który odgrywa istotną rolę w inicjacji procesu angiogenezy.

Natomiast inne badania wykazały, że antyutleniające działanie katechin znajdujących się w zielonej herbacie jest 20 razy silniejsze niż witaminy E. Składniki tego napoju mają także korzystny wpływ na poziom cholesterolu we krwi oraz na poziom ciśnienia krwi. Japońscy oraz chińscy badacze zauważyli, że w okolicach, w których pije się dużo zielonej herbaty rzadziej odnotowuje się przypadki zachorowania na raka skóry, żołądka, niż w regionach, gdzie zielonej herbaty się po prostu nie pija.
zielona herbata polifenole w diecie na raka
 

EGCG – GALUSAN EPIGALLOKATECHINY

EGCG zaliczany do kwasów fenolowych o działaniu przeciwrakowym, zapobiega on typowemu dla procesu nowotworowego niekontrolowanemu wzrostowi komórek. W badaniach laboratoryjnych dowiedziono, że dzięki tej substancji dochodzi do zablokowania aktywności poszczególnych rodzajów białka, które odpowiedzialne są za wysyłanie sygnałów do podziału jądra komórkowego.

Galusan epigallokatechniny blokuje urokinezę, enzym którego komórki nowotworowe używają do „wniknięcia” w inne komórki. Dodatkowo poza EGCG wzrost nowotworu hamują również inne kwasy garbnikowe znajdujące się w zielonej herbacie. Wykazano, że ECGC wykazuje silne działanie prewencyjne w stosunku do sporej liczby substancji wywołujących nowotwory min.: przełyku, jelit, wątroby oraz płuc.

Co więcej katechiny wpływają na różnicowanie i proliferencji komórek tkanki tłuszczowej, przez co zapobiegają rozwojowi otyłości, która jak powszechnie wiadomo jest istotnym czynnikiem zachorowania na nowotwory takich narządów jak: nerki, jelita, przełyk, piersi czy macica.

Chemoprewencyjne działanie katechin zielonej herbaty polega również na pobudzaniu do pracy systemu antyoksydacyjnego komórki, jeszcze zanim dojdzie do procesu nowotworzenia. Udowodniono również, że galusan epigalokatechiny może być stosowany razem z innymi substancjami (o potencjale przeciwnowotworowym) np. z kurkuminą w leczeniu nowotworów przełyku.

Dodatkowo katechiny znajdują zastosowanie w zapobieganiu kardiotoksyczności chemioterapeutyków. To głównie związkom znajdującym się w zielonej herbacie przypisywane jest działanie blokujące rozwój już istniejących komórek rakowych, szczególnie nowotworów przewodu pokarmowego (jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, trzustki, jelita grubego i okrężnicy), piersi oraz skóry. W rezultacie czego katechiny działają na każdym z trzech etapów powstawania nowotworu (inicjacja, promocja, progresja). Badania potencjału antyutleniającego polifenoli herbaty wykazały, że zarówno zielona jak i czarna herbata wykazują większe zdolności pochłaniania rodników peroksylowych w porównaniu do czosnku, brukselki czy szpinaku.

ZIELONA HERBATA A NOWOTWORY – PODSUMOWANIE

W chwili obecnej najwięcej dowodów naukowych o przeciwnowotworowym potencjale herbat kierowane jest w kierunku herbaty zielonej, jednak powoli w kubkach wielu konsumentów zaczyna pojawiać się również – mniej przebadana pod kontem właściwości przeciwrakowych – herbata biała. Potrzeba jednak jeszcze wielu badań aby jednoznacznie wskazać, które związki znajdujące się w tej herbacie i w jaki sposób mogą wpłynąć na chemoprewencję chorób nowotworowych.

Obecny stan wiedzy zaleca wypijać dziennie 2-3 filiżanki zielonej, liściastej herbaty (najlepiej pochodzącej z upraw ekologicznych).

Należy pamiętać o odpowiedniej temperaturze oraz czasie parzenia poszczególnych rodzajów herbat. Zielona czy biała herbata powinna stanowić dodatek do różnorodnej diety. Najsilniejszym związkiem, który powstrzymuje wzrost komórek nowotworowych, hamuje angiogenezę oraz osłabia działanie prozapalne IL-8 jest występujący między innymi w zielonej herbacie galusan epigalokatechiny.

Nie należy zapominać o wielu innych korzyściach płynących z regularnego picia herbaty, która zapobiega rozwojowi chorób neurodegeneracyjnych, miażdżycy naczyń krwionośnych i otyłości.
 


Szacuje się, że przyczyną powstawania blisko 30% nowotworów jest niewłaściwa dieta. Choć do tej pory nie udało się opracować konkretnych zaleceń żywieniowych, które miałyby właściwości lecznicze, to dysponujemy rzetelną wiedzą na temat możliwości obniżania ryzyka zachorowania na wiele podtypów raka. Optymalna dieta przeciwnowotworowa opiera się na wzajemnym współdziałaniu i synergii różnych cennych związków i substancji odżywczych, które wpływają na zahamowanie procesu nowotworzenia. Odpowiednio skomponowana dieta odgrywa również ważną w przypadku, kiedy doszło do wykrycia już istniejącej choroby. Może ona spowalniać postęp choroby, łagodzić jej przebieg, skutki uboczne leczenia onkologicznego, przeciwdziałać niedożywieniu oraz wzmacniać organizm pacjenta w trakcie terapii.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się z naszym ŻYWIENIOWYM ONKOALFABETEM, który został opracowany dla portalu Zwrotnik Raka przez dietetyk Małgorzatę Solecką – specjalistę do spraw żywienia i edukacji pacjentów onkologicznych.

Żywieniowy Onkoalfabet powstał pod patronatem firmy: