Ciążowa choroba trofoblastyczna (GTD, gestational trophoblastic disease) to zespół chorób, które dotyczą patologicznego rozrostu tkanek łożyska. Nowotwór trofoblastu jest ściśle powiązany z ciążą – może rozwijać się po ciąży zaśniadowej, po poronieniu, po ciąży pozamacicznej, ale również po ciąży fizjologicznej.

W Polsce ciążowa choroba trofoblastyczna rozpoznawana jest średnio w 1 przypadku na 1225 ciąż. Choroba występuje najczęściej u kobiet przed 20 rokiem życia oraz po 45 roku życia.

Ciążowa choroba trofoblastyczna – rodzaje

Do szerszej kategorii chorób GTD należą: zaśniad groniasty całkowity i częściowy, zaśniad inwazyjny, rak kosmówki oraz guz miejsca łożyskowego.

  • Zaśniad groniasty całkowity – charakteryzuje się występowaniem kariotypu 46XX u ponad 90% chorych. Chromosomy w całości pochodzą od ojca, gdyż matczyny materiał genetyczny oocytu uległ inaktywacji lub uszkodzeniu i został usunięty z komórki jajowej. W badaniu USG zaśniadu całkowitego nie są widoczne płód, a kosmki są rozdęte. Nowotwór daje objawy zwykle koło 12 tygodnia ciąży.
  • Zaśniad groniasty częściowy – powstaje, gdy komórka jajowa zachowuje swoje jądro, lecz jest zapłodniona przez jeden plemnik z późniejszym powieleniem chromosomów lub jest zapłodniona przez dwa plemniki. W badaniu ultrasonograficznym kosmki są obrzęknięte w mniejszym stopniu, mogą być obecne fragmenty sznura pępowinowego i płodu.
  • Zaśniad inwazyjny – może powstać z częściowego lub całkowitego zaśniady groniastego lub być samodzielnym procesem rozrostowy. Rozpoznanie opiera się na ocenie mikroskopowej usuniętej macicy. Nowotwór powoduje naciekanie ścian macicy z niszczeniem jej naczyń.
  • Rak kosmówki – z kariotypem XY jest stwierdzany w 74% przypadków. Zbudowany jest wyłącznie z komórek atypowego trofoblastu, nie ma zachowanej struktury kosmków i naczyń. Rak kosmówki ma zdolność do przerzutowania drogą krwionośną m.in. do pochwy, sromu, płuc, wątroby i mózgu.
  • Guz miejsca łożyska – występuje najrzadziej, powstaje w miejscy implementacji łożyska. Komórki trofoblastu, na ogół jednojądrzaste, naciekają przestrzenie między włóknami mięśniowymi i charakteryzują się wysokim indeksem mitotycznym. Nowotwór posiada zdolność naciekania sąsiednich tkanek.

Nowotwór trofoblastu – przyczyny

Przyczyny rozwoju ciążowej choroby trofoblastycznej pozostają nieznane. Wskutek zapłodnienia trofoblast różnicuje się w kosmówkę i uznawany jest za przeszczep allogeniczny, w stosunku do którego w ciąży prawidłowej istnieje tolerancja immunologiczna. Z nieznanych przyczyn może ulec przemianie w nowotwór złośliwy – tzw. nowotwór trofoblastu.

Do czynników zwiększonego ryzyka ciążowej choroby trofoblastycznej zalicza się wiek matki (ryzyko rośnie <20 r.ż. oraz >45 r.ż.). Jeśli u kobiety w przeszłości rozpoznano GTD, to ryzyko ponownego zachorowania na nowotwór trofoblastu w kolejnych ciążach wynosi około 1%.

ZOBACZ: CHOROBA NOWOTWOROWA W CIĄŻY

Ciążowa choroba trofoblastyczna – objawy

Krwawienia są najczęstszym objawem związanym z rozwojem ciążowej choroby trofoblastycznej i występują na skutek zaburzeń krzepnięcia. Charakterystycznm symptomem GTD są niepowściągliwe wymioty związane ze zwiększeniem stężenia gonadotropiny HCG.

Do innych objawów związanych z nowotworem trofoblastu należą: bladość, duszność, pobudzenie i drżenia u kobiety w ciąży, białkomocz, nadciśnienie tętnicze oraz powiększenie macicy nieproporcjonalne w stosunku do wieku ciąży.

Rak kosmówki może dawać objawy związane z wystąpieniem przerzutów do płuc.

Nowotwór trofoblastu – diagnostyka

W ramach diagnostyki w kierunku ciążowej choroby trofoblastycznej przeprowadza się:

  • badanie podmiotowe i przedmiotowe pacjentki
  • badanie ginekologiczne z oceną w USG przezpochwowym
  • USG jamy brzusznej
  • pomiar stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej

W obrazie badania ultrasonograficznego stwierdza się charakterystyczny obraz „zamieci śnieżnej”. Są to echa licznych skupisk kosmków zmienionych w pęcherzyki

Leczenie ciążowej choroby trofoblastycznej

Stwierdzenie patologicznego rozrostu trofoblastu przy braku rozwoju ciąży sprawia, że każda kobieta musi zostać poddana abrazji diagnostycznej. Po opróżnieniu macicy drogą odessania lub wyłyżeczkowania wyleczonych z zaśniadu całkowitego jest około 80% pacjentek, a z zaśniadu częściowego 95% chorych.

W przypadku współistnienia ciążowej choroby trofoblastycznej z rozwijającym się płodem postępowanie jest ustalane indywidualnie.

Ciążowa choroba trofoblastyczna cechuje się dużą chemiowrażliwością. U pacjentek z chorobą ograniczoną do macicy, bez przerzutów, stosuje się monolekową chemoterapię – metotreksat lub daktynomycynę. W przypadku przerzutów stosuje się chemioterapię wielolekową np. program MAC.

Ze względu na bardzo dobrą skuteczność chemioterapii, zabiegi chirurgiczne usuwania macicy stosuje się bardzo rzadko.

Całkowite wyleczenie obserwuje się u pacjentek bez przerzutów i z przerzutami o dobrym rokowaniu. W przypadku nowotworu trofoblastu o złym rokowaniu, odsetek wyleczeń wynosi 65%.

Szacuje się, że około 70% kobiet po przebytym leczeniu ma zachowaną płodność. Nie ma przeciwwskazań do ponownego zajścia w ciążę, ale zaleca się, aby miało to miejsce nie wcześniej niż 12 miesięcy po zakończeniu leczenia.

ZOBACZ: NOWOTWORY GINEKOLOGICZNE