Wraz z rosnącą współcześnie skalą problemów zdrowotnych związanych z chorobami nowotworowymi wzrasta zainteresowanie i zapotrzebowanie na skuteczne metody leczenia oraz zapobiegania chorobom onkologicznym. Pierwsze doniesienia na temat dobroczynnego wpływu likopenu na zdrowie pojawiły się ponad 50 lat temu. Badacze zaobserwowali wtedy związek pomiędzy ilością podawanego likopenu, a odpornością na infekcje oraz zachorowalnością na raka jamy brzusznej u zwierząt.
Choć od czasu odkrycia likopenu minęło już wiele lat, ciągle odkrywane są jego nowe, korzystne dla zdrowia właściwości. Potencjał i wartość likopenu podkreśla się m.in. w profilaktyce nowotworów.
Likopen – właściwości
Likopen należy do karotenoidów, czyli naturalnych barwników występujących w roślinach. To główny karotenoid w surowicy krwi, który pełni ważną rolę w naszym systemie immunologicznym (odpornościowym).
Likopen jest silnym przeciwutleniaczem i może zapobiegać poważnym schorzeniom m.in. chorobom serca i nowotworom. Nasz organizm nie może go sam wytwarzać, dlatego powinniśmy go regularnie dostarczać z zewnątrz.
Najpowszechniejszym źródłem likopenu są pomidory i ich przetwory. W zależności od odmiany, pomidory zawierają od 3,1 – 7,74 mg likopenu na 100g owocu. Inne bogate źródła tego korzystnego związku to: arbuz, różowy grejpfrut, papaja, gujawa, owoce dzikiej róży, morele oraz ich przetwory (soki, pasty i przeciery).
Średnia zawartość likopenu w pomidorach i owocach (w mg/100g):
- pomidor 3,58
- arbuz 3,78
- czerwony grejpfrut 3,35
- papaja 2,99
- suszona morela 0,79
PRZEJDŹ DO: PROFILAKTYKA NOWOTWORÓW
Likopen w profilaktyce raka
Wiele badań wskazuje na to, że rola likopenu spośród wszystkich barwników jest najbardziej znacząca w profilaktyce nowotworów. Wykazano, że likopen w stężeniu 1-4 µM pozwala uchronić komórki przed uszkodzeniem, a także zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory: raka prostaty, raka płuc, układu pokarmowego oraz białaczkę.
Przy stężeniu 10-40 µM likopen może zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jajnika i raka wątroby. Dodatkowo likopen ogranicza podziały komórek raka jelita, ostrej białaczki szpikowej, białaczki erytroblastycznej oraz chłoniaki typu Burkitta. Osiągnięcie antynowotworowego efektu terapeutycznego zależy prawdopodobnie od akumulacji likopenu w poszczególnych komórkach organizmu.
Wydaje się, że likopen może hamować również rozwój raka w innych lokalizacjach, ponieważ mechanizmy molekularne odpowiedzialne za jego powstawanie są podobne. Według badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Illinois kobiety z wysokim poziomem likopenu we krwi mają 5-krotnie mniejsze ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w porównaniu z kobietami, u których wykazano niskie stężenie tego związku.
Zaobserwowano, że dzięki codziennemu spożywaniu 30mg likopenu możliwe jest zredukowanie ryzyka wystąpienie raka jelita grubego lub odbytnicy nawet o 60%.
Udało się także wykazać istotną korelację między prawdopodobieństwem zahamowania rozwoju raka prostaty, a spożyciem produktów z pomidorów – wykazano redukcję ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej o blisko 30%. Najprawdopodobniej w tym przypadku likopen zakłóca działanie androgenów (hormonów biorących udział w przeroście tkanki gruczołu prostaty).
Tam, gdzie tradycyjnie spożywa się dużo pomidorów, jak we Włoszech, Hiszpanii czy Meksyku, rak prostaty występuje znacznie rzadziej niż w krajach o mniejszym spożyciu pomidorów.
Likopen a nowotwory – jak działa?
Likopen pozwala na odbudowę połączeń międzykomórkowych (dzięki ich obecności, kiedy zdrowe komórki wykryją w jednej z nich nieprawidłowość, to zmuszają ją do samozniszczenia). Eliminacja uszkodzonych komórek z organizm odbywa się na drodze apoptozy, której zaburzenie może powodować inicjację procesu nowotworzenia. Likopen selektywnie aktywuje proces apoptozy, w zależności od rodzaju komórek. W komórkach nowotworu prostaty obserwowano inicjację apoptozy już przy stężeniu 10 µM. W odpowiedzi na stres oksydacyjny, oprócz neutralizacji wolnych rodników, likopen aktywuje ekspresję genów kodujących m.in. oksygenazę hemową 1, S-transferazę glutationową czy reduktazę glutationową.
Likopen wykazuje duże powinowactwo do błon komórkowych zwiększając ich płynność i przepuszczalność, co pośrednio aktywuje szlaki odpowiedzi antyoksydacyjnej w komórce. Chroni bezpośrednio lipidy błony komórkowej przed reakcją z wolnymi rodnikami, a w cytozolu powoduje neutralizację rodników przy współudziale innych antyoksydantów. Likopen zwiększa również efektywność usuwania wolnych rodników przez witaminy C i E oraz beta-karoten. Efekt terapeutyczny likopenu zależy od wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania.
Dawka profilaktyczna likopenu
Dzięki analizie tych właściwości udało się określić optymalną dla człowieka dawkę tego związku oraz częstość jego podawania: dawka profilaktyczna likopenu to 12-15mg/dobę, a zalecana dzienna dawka terapeutyczna to 30mg/dobę – trzeba ją jednak przyjmować regularnie. Rosnąca liczba dowodów wskazujących na korzystne dla zdrowia, antynowotworowe działanie likopenu sprawia, że produkty zawierające ten związek cieszą się coraz większym zainteresowaniem.
ZAJRZYJA: DIETA NA RAKA
Likopen – warto wiedzieć, że..
- na polskim rynku dostępny jest napój LycopenPRO zawierający skoncentrowany likopen (niemniej niż 30mg w butelce), który wydobywany jest z pomidorów specjalnie opracowaną do tego celu metodą. Napój likopenowy stanowi bogate źródło naturalnych przeciwutleniaczy i jest całkowicie przyswajalny przez organizm.
- likopen jest lepiej przyswajalny, gdy znajduje się w przetworach z pomidorów np. w soku, koncentracie czy zupie pomidorowej. Rozdrabnianie pomidorów, ich duszenie czy przetwarzanie na puree sprzyja zwiększaniu przyswajalności likopenu w organizmie;
- nieprzetworzone tłuszcze zwiększają przyswajalność likopenu, dlatego warto dodać do duszonych pomidorów odrobinę oliwy z oliwek oraz dużą ilość przypraw ziołowych dla dodatkowej ochrony i smaku;
- już dwa posiłki tygodniowo złożone z przetworów pomidorowych pozwalają zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka prostaty o 25%;
- większe stężenie likopenu w organizmie skuteczniej chroni przed chorobami nowotworowymi– dlatego najbardziej wartościowe są zagęszczone produkty z pomidorów.
PRZEJDŹ DO: DIETA ANTYRAKOWA