Pielęgniarka onkologiczna to, w najszerszym rozumieniu, pielęgniarka pracująca w onkologii. Zawód pielęgniarki onkologicznej polega na opiece nad chorymi wszędzie tam, gdzie odbywa się leczenie onkologiczne. Aktualnie w placówkach onkologicznych jest zatrudnionych około 6000 pielęgniarek, z czego blisko 1000 posiada tytuł specjalisty.

Opieka nad pacjentami onkologicznymi nie jest łatwym zadaniem. Wymaga nie tylko empatii i cierpliwości, ale również odpowiedniego przygotowania zawodowego i predyspozycji, które są niezbędne, aby dobrze wykonywać swoje obowiązki.

O przybliżenie specyfiki zawodu pielęgniarki onkologicznej poprosiliśmy Panią Barbarę Jobdę – pielęgniarkę onkologiczną, magistra filozofii oraz współzałożyciela i aktualnego Prezesa Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych.

– Myślę, że tym co wyróżnia naszą profesję jest fakt, że pielęgniarka onkologiczna poza umiejętnościami czysto technicznymi, jak podawanie leków, zakładanie wkłuć, wykonywanie zabiegów czy obsługa skomplikowanej aparatury, musi posiadać szereg kompetencji z zakresu psychoonkologii. Mam tu na myśli umiejętność nawiązywania kontaktu, słuchania, udzielania wsparcia, motywowania do działania, negocjacji, czasem towarzyszenia w umieraniu. Te umiejętności są niezbędne, aby wspomagać proces terapeutyczny naszych chorych – tłumaczy Barbara Jobda, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych.

ZOBACZ TEŻ: ONKOLOGIA – PIERWSZA WIZYTA

Pielęgniarka onkologiczna – najważniejsze obowiązki

– Pielęgniarka onkologiczna jest najbliżej pacjenta. Pielęgnuje go, roztacza opiekę, zapewnia bezpieczeństwo i komfort psychiczny, dostarcza niezbędnych informacji, edukuje w kwestiach zdrowia i choroby. Świadczmy wsparcie dla pacjenta i jego rodziny na każdym etapie terapii onkologicznej – wyjaśnia Barbara Jobda.

  • Na etapie diagnostyki – pielęgniarka onkologiczna przygotowuje chorego do badań, wyjaśnia pacjentom przebieg procedur, pomaga pokonać lęk i obawy w okresie oczekiwania na wynik. Wspiera informacyjnie – jak będzie przebiegać badanie? Czy będzie bolało? Jak się przygotować? Ułatwia choremu dostęp do informacji i pomaga zrozumieć trudny język medyczny.
  • Po diagnozie – pomaga pacjentowi i jego bliskim w zrozumieniu istoty choroby. Wspiera w opanowaniu trudnych emocji oraz przykrych dolegliwości, jakie wywołuje choroba nowotworowa.
  • W procesie leczenia – pielęgniarka onkologiczna przygotowuje chorego do zabiegów, pobiera materiał do badań, wykonuje zabiegi lecznicze i pielęgnacyjne, pomaga rozwiązywać problemy powstające jako skutek uboczny terapii. W trakcie chemioterapii przygotowuje i podaje leki przeciwnowotworowe, czuwa nad bezpieczeństwem pacjenta, monitoruje jego stan zdrowia. Udziela wskazówek pacjentowi i jego bliskim jak radzić sobie w przypadku wystąpienia późnych objawów ubocznych po leczeniu. Pacjentów poddanych radioterapii edukuje w temacie oddziaływania promieniowania jonizującego na organizm, doradza odpowiednią dietę, uczy właściwej pielęgnacji okolicy napromienianej.
  • Po zakończonej terapii –pielęgniarka przygotowuje pacjenta i jego rodzinę do samoopieki w warunkach domowych. W większości ośrodków onkologicznych funkcjonują opracowane przez pielęgniarki wskazówki postępowania w czasie i po leczeniu, które w formie ulotek otrzymują pacjenci.

– Spędzamy przy chorym wiele czasu, towarzyszymy mu podczas wykonywanych badań, pomagamy w czynnościach pielęgnacyjnych, wykonujemy zabiegi. Pielęgniarki onkologiczne, a zwłaszcza specjalistki w tej dziedzinie, to osoby w pełni przygotowane do tego, aby realizować samodzielnie wspomniane powyżej zadania – dodaje Barbara Jobda.

PRZEJDŹ DO: PIELĘGNIARSKA OPIEKA DŁUGOTERMINOWA

Trudne emocje w chorobie nowotworowej

Diagnoza „nowotwór złośliwy” niesie ze sobą niepewność, strach, złość, lęk i przerażenie, nierzadko prowadzi do depresji. Pacjenci leczeni onkologicznie mają inne spojrzenie na życie, głębiej doceniają jego znaczenie, ale też w różny sposób radzą sobie z akceptacją choroby.

Wszystko to sprawia, że poza typową opieką pielęgniarską wymagają większego niż inni chorzy wsparcia – informacyjnego, instrumentalnego i emocjonalnego.

– Uważam, że umiejętność nawiązywania kontaktu, komunikowania się oraz udzielania wsparcia odgrywa w naszej pracy niezwykle ważną rolę. Trafiają do nas różni pacjenci, czasem bardzo młodzi, czasem chorzy u kresu życia. Widzimy ich tragedie, staramy się dać im ciepło i sprawić żeby czuli się zrozumiani. Staramy się również w miarę możliwości porozumieć się z rodziną chorego i jego bliskimi, wprowadzić ich w proces pielęgnacyjny, pokazać jak ważna jest ich rola w czasie trwania choroby – wyjaśnia Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych.

opieka pielęgniarska onkologia

Pacjent onkologiczny w centrum uwagi

Jeszcze do niedawna w opiece zdrowotnej dominował model paternalistyczny. Pacjent był podporządkowany świadczeniodawcy, który mając na względzie jego dobro, podejmował samodzielnie wszelkie decyzje dotyczące leczenia.

– Rozwój onkologii, a wraz z nim większy wachlarz możliwości terapeutycznych oraz wzrost świadomości pacjentów spowodował zmianę relacji pomiędzy leczącym a leczonym na bardziej partnerski. Zmienia się też rola pacjenta, który zyskał prawo aktywnego współuczestniczenia w procesie leczenia i współdecydowania w planowaniu decyzji medycznych – zauważa Barbara Jobda.

Najważniejszym elementem, który umożliwia pacjentowi aktywny udział w procesie leczenia jest posiadanie niezbędnej wiedzy o chorobie, możliwościach procesu diagnostyczno-leczniczego i rokowaniu.

– Z mojego doświadczenia wynika, że pacjenci onkologiczni chcą być informowani i aktywnie włączani w proces podejmowania decyzji leczniczych. Niestety często twierdzą, że otrzymany od lekarza przekaz jest dla nich niezrozumiały i niewystarczający do podjęcia niezależnej decyzji. Chory z reguły chce wiedzieć jakie są plany odnośnie jego terapii – chce znać „mapę drogową”. My pielęgniarki nierzadko jesteśmy proszone przez pacjentów o wyjaśnienie tego, co usłyszeli w gabinecie lekarza. Staramy się wówczas przekazać informacje w najbardziej przystępny sposób – dodaje.

PRZEJDŹ DO: OPIEKA PALIATYWNA

Zawód pielęgniarki onkologicznej w praktyce

Onkologia to bardzo dynamiczna dziedzina medycyny. Ciągłe zmiany w opiece i leczeniu onkologicznym w połączeniu z rosnącymi oczekiwaniami pacjentów, wymagają od pielęgniarek dbania o ustawiczny rozwój zawodowy poprzez udział w różnych formach i rodzajach kształcenia podyplomowego.

Uzyskiwanie dodatkowych kwalifikacji jest niezbędne, aby objąć pacjenta profesjonalną i opartą na aktualnej wiedzy opieką. Praca pielęgniarki onkologicznej wymaga permanentnego kształcenia przez całe zawodowe życie.

– Pragnę dodać, bo mam wrażenie iż nie wszyscy to wiedzą, że od 25 lat kształcenie pielęgniarek i położnych odbywa się w trakcie studiów dwustopniowych: 3-letnich licencjackich – po ich ukończeniu uzyskuje się stopień licencjata pielęgniarstwa i prawo wykonywania zwodu, co uprawnia do podjęcia pracy zawodowej lub kontynuacji nauki na uzupełniających 2-letnich studiach magisterskich – komentuje Barbara Jobda.

Pielęgniarka pracująca w onkologii ma także możliwość kształcenia podyplomowego w formie dwuletniej specjalizacji. Po jej ukończeniu otrzymuje tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego. Program szkolenia specjalizacyjnego obejmuje 800 godzin dydaktycznych, z czego 315 stanowią zajęcia praktyczne.

W ramach praktycznych godzin dydaktycznych uczestnicy specjalizacji onkologicznej odbywają praktyki m.in. na oddziale chemioterapii, onkologii i hematologii dziecięcej oraz chirurgii onkologicznej, a także na bloku operacyjnym i w hospicjum stacjonarnym.

Pielęgniarki onkologiczne w Polsce mają swoje stowarzyszenie naukowe, prowadzą prace badawcze oraz uczestniczą w sympozjach i konferencjach naukowych. Te wszystkie formy umożliwiają aktualizację i poszerzanie niezbędnej wiedzy.

Obecnie pielęgniarka onkologiczna przygotowana jest – formalnie i merytorycznie – do samodzielnego, profesjonalnego i odpowiedzialnego pielęgnowania chorych. Samodzielność zawodowa pielęgniarki oznacza również autonomiczne miejsce w interdyscyplinarnym zespole terapeutycznym sprawującym opiekę nad pacjentem.

– Niestety, rzeczywistość często wygląda tak, że pielęgniarce nadal przypisywana jest pomocnicza rola w zespole. Często wiedza i kompetencje pielęgniarek nie są wykorzystywane przez pracodawców ponieważ wymagałoby to zwiększenia obsad pielęgniarskich. W wielu ośrodkach ze względu na ograniczenia finansowe pracuje zbyt mało pielęgniarek, które mają pod swoją opieka zbyt wielu pacjentów. To sprawia, że nie jesteśmy w stanie sprostać oczekiwaniom pacjentów, a czasu wystarcza tylko na wykonanie absolutnie niezbędnych zadań. Przekłada się to na zmęczenie pracą i poczucie obniżonej wartości, co sprzyja występowaniu zespołu wypalenia zawodowego – dodaje Barbara Jobda.

Brak uznania i poszanowania dla roli i znaczenia tego zawodu w opiece zdrowotnej oraz lekceważenie problemów zawodowych pielęgniarek przez decydentów skutkuje spadkiem zainteresowania pracą w zawodzie pielęgniarki.

– Tracą na tym wszyscy. Pacjenci, bo nie otrzymują opieki na jaką zasługują. Pielęgniarki, ponieważ nie mogą w pełni realizować tego, do czego są przygotowane zawodowo. Traci też nasze państwo, ponieważ prawidłowo zaopiekowany pacjent to lepsze wyniki terapii oraz niższe koszty związane z powikłaniami po leczeniu – podsumowuje Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych.

ZOBACZ: KONFERENCJE ONKOLOGICZNE

Opieka pielęgniarska – jak ulepszyć system

Obecnie obserwujemy pewną zmianę w organizacji opieki onkologicznej. Dąży się do maksymalnego skrócenia pobytu pacjenta w szpitalu na okres potrzebny do wykonania niezbędnych badań, zabiegu czy podania leków drogą dożylną. Większość pacjentów preferuje taki model. Jest jednak pewien warunek.

Nieodzownym elementem bezpieczeństwa takiego systemu jest właściwe przygotowanie pacjenta, czyli odpowiednia edukacja w zakresie samoobserwacji w kierunku objawów niepożądanych, a także monitorowanie w czasie leczenia poprzez umożliwienie kontaktu z ośrodkiem leczącym.

– Od kilku lat pielęgniarki onkologiczne postulują wprowadzenie modelu opieki nad pacjentem jaki dobrze funkcjonuje w wielu innych krajach. Pacjent i jego rodzina zostają szeroko wyedukowani przez pielęgniarkę przed rozpoczęciem terapii. Pacjent w trakcie swojego leczenia, ale przebywający w domu, jest ściśle monitorowany i ma możliwość kontaktu telefonicznego z konkretną pielęgniarką, która jego przypadek. To zapewnia pacjentowi poczucie bezpieczeństwa, wpływa na zmniejszenie liczby przerywanych terapii z powodu zbyt późnego zgłaszania objawów niepożądanych, a także ogranicza konieczność dojazdu do ośrodka leczącego, czasem wiele kilometrów, w celu uzyskania porady. To sprawdzony model opieki nad pacjentem onkologicznym. Niestety nadal brakuje decyzji, aby zacząć wprowadzać go również u nas – kończy Barbara Jobda.
 

pielęgniarka onkologiczna zawódBarbara Jobda – pielęgniarka onkologiczna, magister filozofii, współzałożyciel oraz aktualny Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Onkologicznych. Ponad 30 lat pracowała w Centrum Onkologii-Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie – najpierw w charakterze pielęgniarki w różnych klinikach, następnie jako zarządzająca zespołem pielęgniarskim. Inicjator powołania specjalizacji z pielęgniarstwa onkologicznego oraz współautor programów kształcenia podyplomowego pielęgniarek w tej dziedzinie.
 
PRZEJDŹ DO: STRONA GŁÓWNA