Nowotwory złośliwe nerki dzielą się na pierwotne oraz wtórne – najczęstszym z nich jest rak nerkowokomórkowy (RCC), który stanowi około 90% wszystkich złośliwych nowotworów nerek, a u dzieci – guz Wilma. Każdego roku w Polsce notuje się ponad 4,5 tyś zachorowań na raka nerki. Rak nerkowokomórkowy zajmuje w statystyce zachorowań ósme miejsce u mężczyzn i dziewiąte u kobiet. Częściej chorują na niego mężczyźni, a współczynnik zachorowalności mężczyzn do kobiet wynosi 3:2. Rak nerki rozpoznawany jest najczęściej w 6. i 7. dekadzie życia. Wśród raków z komórek nerkowych najczęściej występuje typ jasnokomórkowy (80-90%), brodawkowaty (10-15%) oraz chromofobny. We czesnym stadium zaawansowania raka nerki nie towarzyszą mu dolegliwości bólowe ani inne objawy. Wiemy jednak, że do jego rozwoju przyczynia się palenie papierosów, otyłość oraz nadciśnienie tętnicze.
9 marca 2017 roku odbędzie się kolejna edycja ŚWIATOWEGO DNIA NEREK (ang. World Kidney Day) – dorocznej akcji edukacyjnej, która ma na celu podniesienie świadomości oraz zachęcenie do zapobiegania chorobom nerek, poprzez regularne badania i nowoczesne leczenie.
Rak nerki –jak niemożliwe stało się możliwe Cezary Szczylik Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny Inauguracja Studium Doktoranckiego 2014/2015 Spotkanie PAP 17.03.2015
Rak nerki
Większość rozpoznawanych raków nerki ma charakter sporadyczny, tylko około 4% stanowią guzy powiązane z występowaniem rodzinnym. W tych rzadkich przypadkach rak nerki może być uwarunkowany genetycznie i wchodzić w skład zespołu VHL ( von Hippla-Lindaua). W przypadku niektórych typów nowotworów można wskazać wyraźne czynniki etiologiczne. Niestety, nie należy do nich rak nerki. Próbuje się zidentyfikować pewne zachowania, zawody czy substynacje powiązane ze zwiększonym ryzykiem nowotworzenia. Zależności te nie są jednak dobrze udokumentowane. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na raka nerki wymienia się: palenie tytoniu, otyłość, nadciśnienie tętnicze, przewlekłe przyjmowanie leków (diuretyków) oraz narażenie na niektóre czynniki chemiczne (metale ciężkie, garbniki, azbest). Stany immunosupresji wynikające z infekcji HIV wiążą się z ponadośmiokrotnym zwiększeniem częstości występowania raka nerki. Najważniejszą metodą pierwotnej prewencji raka nerki jest zaniechanie palenia papierosów, nadużywania alkoholu i unikanie otyłości.
Jak tłumaczy dr n. med. Stanisław Szempliński, Specjalista Urolog, Fellow of European Board of Urology z Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock: Profilaktyką występowania guza nerki będzie prowadzenie zdrowego trybu życia; zaprzestanie palenia, redukcja masy ciała, regularny wysiłek fizyczny w celu obniżenia ciśnienia tętniczego. U osób, u których w rodzinie występowała ta choroba należy pomyśleć o wykonaniu badania USG jamy brzusznej najlepiej u doświadczonych w tej dziedzinie lekarzy.
Rak nerki –jak niemożliwe stało się możliwe Cezary Szczylik Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny Inauguracja Studium Doktoranckiego 2014/2015 Spotkanie PAP 17.03.2015
Objawy raka nerki
Rak nerki to podstępnie rozwijająca się choroba nowotworowa, dająca nieliczne objawy kliniczne, co powoduje, że najczęściej rozpoznawana jest zbyt późno. U około 25-40% chorych rak nerki wykrywany jest w okresie bezobjawowym na podstawie przypadkowo wykonanego badania. Jednak blisko 30% chorych ma objawowe przerzuty w chwili rozpoznania. Do rozpoznania raka nerki dochodzi często, gdy szuka się przyczyny ogólnego osłabienia, utraty masy ciała, stanów podgorączkowych, nocnych potów, uporczywego kaszlu, częstych infekcji dróg moczowych czy nawracających infekcji wirusowych związanych z osłabieniem układu odpornościowego. Niezwykle ważnym objawem klinicznym, symptomem alarmowym, umożliwiającym wczesne wykrycie raka nerki jest krwiomocz. Stanowi on pierwszy objaw raka nerki u blisko połowy pacjentów. Mikroskopowy krwiomocz jest niewidoczny, ale w makroskopowym krwiomoczu w moczu widoczna jest domieszka świeżej krwi, a także skrzepy. Na wczesnym etapie choroby nowotworowej nie pojawiają nie zazwyczaj dolegliwości bólowe. Klasyczną triadę Virchowa objawów raka nerki: ból w okolicy lędźwiowej, krwiomocz i guz brzucha spotyka się obecnie rzadko (6-10% przypadków).
zobacz: najczęstsze objawy raka i nowotworów
W dalszym przebiegu raka nerki i wraz ze wzrostem guza mamy do czynienia ze wszystkimi rodzajami bólu. Mogą wystąpić bóle w okolicy lędźwiowej lub podbrzuszu o charakterze kolki, wynikające z niedrożności moczowodów, powodowanej skrzepami lub zatorami z martwych komórek nowotworowych, uciskowe bóle w nadbrzuszu i obrzęki kończyn dolnych. Ważnymi objawami mogącymi towarzyszyć rakowi nerki są: gorączka, nadciśnienie, niedokrwistość, poliglobulia, hiperkalcemia, jadłowstręt, ubytek masy ciała, leukocytoza i wysokie OB.
Objawy raka nerki można podzielić na wynikające z miejscowego zaawansowania guza, obecności przerzutów oraz występowania zespołów paranowotworowych. Objawy kliniczne i symptomy towarzyszące przerzutom raka nerki zależą od miejsca ich występowania: bóle kostne, patologiczne złamania (przerzuty raka nerki do kości), kaszel, krwioplucie, duszność (przerzuty raka nerki do płuc), objawy neurologiczne (przerzuty do ośrodkowego układu nerwowego). Nie stwierdzono, aby regularne wykonywanie badań obrazowych czy laboratoryjnych zmniejszała umieralność z powodu raka nerki, co sprawia, że testów tych nie stosuje się jako badań przesiewowych.
Rak nerki –jak niemożliwe stało się możliwe Cezary Szczylik Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny Inauguracja Studium Doktoranckiego 2014/2015 Spotkanie PAP 17.03.2015
Złośliwy nowotwór nerki
W przypadku wykrycia zmiany morfologicznej w nerce oraz wystąpieniu krwiomoczu pacjent powinien zostać skierowany przez lekarza podstawowej opiek zdrowotnej do urologa celem dalszej szczegółowej diagnostyki onkologicznej. Niebolesny krwiomocz musi być zawsze diagnozowany (badanie ogólne moczu, cystoskopia, USG jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Podstawowym i obowiązkowym badaniem obrazowym w przypadku podejrzenia raka nerki jest ultrasonografia. We wstępnej diagnostyce guzów nowotworowych należy wykonać również podstawowe badania laboratoryjne: badanie oczu, morfologię krwi, OB., aktywność fosfatazy alkalicznej i oznaczenie stężenia wapnia.
Diagnostyka raka nerki
Jak tłumaczy dr n. med. Stanisław Szempliński, Specjalista Urolog, Fellow of European Board of Urology z Europejskiego Centrum Zdrowia Otwock: Zazwyczaj pierwszym badaniem, które sugeruje istnienie tego nowotworu jest badanie USG zaordynowane z powodu bólów jamy brzusznej np. w przebiegu kamicy pęcherzyka żółciowego czy kolki nerkowej. Aby postawić trafną diagnozę i zaplanować leczenie guza nerki kolejnym badaniem, które należy wykonać jest tomografia komputerowa. Na podstawie tomografii jesteśmy w stanie z dużym prawdopodobieństwem, ocenić charakter nowotworu, a także zaplanować leczenie operacyjne, które jest podstawowym sposobem leczenia raka nerki. Należy podkreślić, że w obecnych czasach, w znakomitej większości przypadków, możemy tak zaplanować leczenie operacyjne guzów nerek aby zaoszczędzić maksymalną ilość miąższu nerkowego wycinając sam guz. Podejście to istotnie zmniejsza ryzyko występowania niewydolności nerek w późniejszych latach życia naszych pacjentów.
Wykrycie choroby nowotworowej na wczesnym etapie umożliwia podjęcie skutecznej i bardziej oszczędzającej terapii. Leczenie raka nerki opiera się na zabiegu chirurgicznym, a przypadku zaawansowanego lub rozsianego nowotworu nerki – na zastosowaniu terapii celowanej lub immunoterapii.
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa problemem stają się guzy wykryte u osób w podeszłym wieku (powyżej 80 roku życia) dodatkowo obciążonych innymi chorobami, których leczenie operacyjne staje się ryzykowne. Aby zatrzymać rozwój choroby istnieje możliwość miejscowego niszczenia guza przy pomocy krioablacji (wymrażania) czy niszczenia falami radiowymi (RFA) – dodaje dr n. med. Stanisław Szempliński.
Postępowanie w przypadku guza nerki
– ultrasonografii i rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej jamy brzusznej
– zdjęcia RTG klatki piersiowej
– badania orfologicznego, biochemicznego (parametry wątrobowe i nerkowe, LDH, stężenie wapnia)
– badania ogólnego i posiewu moczu
– angiografii (jeśli wymaga tego przygotowanie do zabiegu)
– w przypadku występowania objawów sugerujących rozsiew i przerzuty raka nerki wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię mózgu (objawy neurologiczne) lub/i scyntygrafię kości (bóle).
Guz nerki
Guz nerki powinien być leczony operacyjnie, jeżeli jest to niemożliwe, wykonuje się biopsję cienkoigłową lub biopsję zmiany przerzutowej celu uzyskania rozpoznania histopatologicznego, koniecznego do podjęcia decyzji o dalszym leczeniu systemowym. Warto w tym miejscu nadmienić, że rak nerwowo komórkowy RCC ma heterogenną strukturę, co z natury ogranicza nie tylko możliwość diagnostyki cytologicznej, ale i zmniejsza możliwość przeprowadzenia precyzyjnej diagnostyki patomorfologicznej.
W związku z tym duże nadzieje wiąże się z dynamicznie rozwijającą się diagnostyką genetyczną. Od lat 90 XX wieku trwają badania genetyczne dotyczące profilu molekularnego raka nerki (RCC). Do dzisiaj zidentyfikowano około 259 genów, które mogą mieć znaczenie w diagnozowaniu i prognozowaniu w RCC. Aktualnie, pomimo dużej liczby danych z zakresu biologii molekularnej i genetyki raka nerwowo komórkowego nerki, nie uzyskano jeszcze konsensusu co do zastosowania tego typu badań w rutynowym postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym u chorych na raka nerki (RCC).
RAK NERKI (NERKOWOKOMÓRKOWY – RCC) – przyczyny, objawy i diagnostyka, opracował Jarosław Gośliński, portal onkologiczny zwrotnikraka.pl, bibliografia: pod red. C. Szczylik, G. Wcisło, Rak nerki – współczesna diagnostyka i terapia, Poznań 2010; Pod red. J. Jassem, M. Krzakowski, Nowotwory układu moczowo-płciowego, praktyczny przewodnik dla lekarzy, Gdańsk 2013; Pod red. R. Kordek, Onkologia – podręcznik dla studentów i lekarzy, Gdańsk 2013; M. Pawlicki, J. Legutko, Zarys diagnostyki nowotworów złośliwych oraz opieki w trakcie i po leczeniu onkologicznym 2013.
NOWOTWORY UKŁADU MOCZOWO-PŁCIOWEGO
NOWOCZESNE LECZENIE RAKA NERKI
