Ból przewlekły jest jednym z najczęstszych objawów występujących u chorych na nowotwory. Leczenie bólu przewlekłego to nie tylko farmakoterapia bądź metody fizykalne lub interwencyjne. Optymalne, całościowe leczenie wykorzystuje też wszelkiego rodzaju wsparcie psychospołeczne i duchowe.
Ocenia się, że u chorych na nowotwory częstość występowania bólu to 40 – 50% osób w trakcie leczenia onkologicznego i 60 – 70% pacjentów w zaawansowanej chorobie nowotworowej. Zapewnienie jak najbardziej skutecznego postępowania przeciwbólowego pozwala na utrzymanie możliwie najwyższej jakości życia chorych i opiekunów.
Na rynku wydawniczym dostępne są publikacje, w których przedstawiona jest problematyka leczenia bólu przewlekłego, zwłaszcza u chorych na nowotwory. Dotychczas nie było jednak opracowania, w którym problematykę bólu przedstawiono z perspektywy medycznej, ale w równym stopniu psychologicznej, społecznej i duchowej.
Tego ambitnego zadania podjęli się autorzy i redaktorzy książki Ból przewlekły. Ujęcie kliniczne i psychologiczne – lekarze klinicyści zajmujący się na co dzień leczeniem bólu nowotworowego i psychologowie, którzy przedstawiają problematykę bólu w szerszym ujęciu, uwzględniając wpływ bólu na sfery psychologiczną i społeczną.
Ocena kliniczna chorych z bólem przewlekłym
Do osiągnięcia skutecznej terapii bólu niezbędna jest znajomość przyczyn i patomechanizmu – który
w zespołach bólowych często jest złożony – dolegliwości bólowych. Dlatego w pierwszej części publikacji przedawniono aspekty kliniczne, omawiając zarys patomechanizmu i ocenę kliniczną bólu.
Warunkiem niezbędnym do ustalenia właściwego postępowania przeciwbólowego jest rozpoznanie przyczyny, rodzaju i natężenia bólu fizycznego oraz ocena innych objawów, w tym działań niepożądanych stosowanych leków przeciwbólowych, ale również problemów psychicznych, socjalnych i duchowych chorych oraz rodziny.
Farmakoterapia bólu przewlekłego
W rozdziale przedstawiono standardy postępowania przeciwbólowego u chorych z bólem przewlekłym. Włączenie leczenia zgodnego ze standardami i specyficznego dla patomechanizmu, wzorca czasowego i natężenia bólu nowotworowego zwiększa bowiem skuteczność i istotnie skraca czas niezbędny do osiągnięcia skutecznej analgezji, ponadto przyczynia się do zmniejszenia nasilenia i częstotliwości występowania działań niepożądanych analgetyków.
W tej części książki omówiono:
1. Patofizjologię bólu przewlekłego
2. Leczenie farmakologiczne bólu przewlekłego:
- nieopioidowe leki przeciwbólowe – stosowane samodzielnie w bólu o niewielkim nasileniu i pomocniczo wraz z opioidami w bólu o umiarkowanym i silnym natężeniu;
- analgetyki opioidowe – stanowiące kluczową rolę w leczeniu bólu o natężeniu od umiarkowanego do silnego, szczególnie u chorych na nowotwory;
- leki wspomagające i adiuwanty analgetyczne (koanalgetyki) – leki wspomagające, które są zalecane na każdym stopniu drabiny analgetycznej WHO.
3. Niefarmakologiczne metody leczenia bólu przewlekłego.
Problematyka oceny wpływu na sferę psychologiczną i społeczną
Ocena stanu psychicznego chorych odgrywa istotną rolę w percepcji, a także w możliwościach terapeutycznych przewlekłych dolegliwości bólowych, w których niezwykle ważne jest różnego rodzaju wsparcie psychologiczne i społeczne pacjentów. Znalazło to odzwierciedlenie w książce Ból przewlekły. Ujęcie kliniczne i psychologiczne, gdzie omówiono funkcjonowanie emocjonalne oraz zachowania chorych i ich związek z doświadczanym bólem, a także psychologiczne aspekty rozpoznawania i leczenia bólu przewlekłego.
Niezmiernie istotnym problemem są też możliwe związki bólu z depresją. Jest to problem ważny między innymi z punktu widzenia epidemiologicznego ponieważ obserwowany jest wzrost liczby chorych na depresję i cierpiących z powodu bólu przewlekłego.
Druga cześć książki szczegółowo omawia więc takie zagadnienia jak:
1. Jakość przekonań o doświadczanym przewlekłym bólu a funkcjonowanie emocjonalne i zachowanie chorych.
2. Psychologiczne aspekty rozpoznawania i leczenia bólu przewlekłego.
3. Ból i depresja:
- współwystępowanie;
- wzajemne powiązania;
- diagnoza, trudności i sposoby podejścia;
- przykładowe psychologiczne mechanizmy bólu w depresji;
- konsekwencje bólu i depresji.
Od biologii do psychologii
Od biologii do psychologii – takimi słowami określają książkę redaktorzy naukowi, podkreślając, że jej celem jest skuteczne leczenie bólu, które radykalnie poprawia jakość życia chorych i opiekunów, ograniczając istotnie skutki związane z występowaniem bólu i jego negatywnemu wpływem na wszystkie wymiary życia, a więc nie tylko aktywność fizyczną, lecz także na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne.
W recenzji książki prof. dr hab. med. Jerzy Wordliczek podkreśla, że (…) Takie spojrzenie wydaje się najpełniej odzwierciedlać sytuację chorych, u których występuje ból o charakterze przewlekłym. Konsekwencją takiego podejścia jest stosowanie optymalnego leczenia, które obejmuje nie tylko farmakoterapię, czy fizykalne bądź interwencyjne metody leczenia bólu, ale wykorzystuje również wszelkiego rodzaju wsparcie psycho-socjalne i duchowe. Dopiero takie, interdyscyplinarne, całościowe podejście, może zapewnić chorym, ale także ich rodzinom i opiekunom, rzeczywistą i najbardziej skuteczne leczenie, które można przełożyć na istotną poprawę jakości życia pacjentów i opiekunów chorych.(…) Uważam, iż lektura tej książki będzie pomocna tym wszystkim, którzy niosą pomoc ludziom w ich cierpieniu.
Patronat nad publikacją objęło Polskie Towarzystwo Badania Bólu i Fundacja Medycyny Bólu.
Ból przewlekły. Ujęcie kliniczne i psychologiczne, red. nauk.: Wojciech Leppert, Mikołaj Majkowicz, Wyd. I, Warszawa 2018, PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Do nabycia na stronie www.pzwl.pl
