Podstawowym standardem leczenia wielu typów nowotworów w zaawansowanym stadium rozwoju jest kojarzenie leczenia operacyjnego z leczeniem systemowym, czyli z chemioterapią dożylną. Nowością na tym polu – szczególnie u chorych z przerzutami raka do otrzewnej jest metoda HIPEC – procedura lecznicza polegająca na połączeniu zabiegu chirurgicznego (zmniejszającego masę guza) z tzw. dootrzewnową perfuzyjną chemioterapią w warunkach hipertermii.
Hipertermia (stan podwyższonej temperatury ciała) to terapia onkologiczna, która stanowi dopełnienie dostępnych konwencjonalnych metod leczenia konwencjonalnego niektórych typów raka. Podniesienie temperatury powoduje przegrzanie tkanki nowotworowej i jej uszkodzenie, redukcję masy guza, a także zwiększa cytotoksyczność (skuteczność) podawanych chemioterapeutyków i redukuje ból.
ZABIEG HIPEC W LECZENIU NOWOTWORÓW
Metoda HIPEC (Hyperthermic Intra-Peritoneal Chemotherapy) czyli chemioterapia dootrzewnowa w hipertermii to zabieg składający się z dwóch etapów:
- operacji chirurgicznej (często bardzo rozległej), podczas której usuwa się wszystkie ogniska nowotworu (po otwarciu jamy brzusznej oblicza się PCI – Peritoneal Cancer Index, który pozwala na określenie wielkości i umiejscowienia nowotworu w otrzewnej);
- podwyższenia temperatury w jamie otrzewnej do 42oC i podania chemioterapeutyku.
Metoda HIPEC może być stosowana w przypadku chorych z przerzutami do otrzewnej w przebiegu: raka jelita grubego, śluzaka rzekomego otrzewnej, międzybłoniaka, raka żołądka oraz raka jajnika. Zabieg Hipec może być też pomocna w leczeniu przerzutów raka jelita grubego lub raka żołądka do jajnika.
Krążący płyn perfuzyjny ma objętość ok. 4 litrów, a szybkość jego krążenia to 200-1000 ml/min. Gdy uda uzyska się odpowiednią temperaturę w jamie otrzewnej, podaje się lek przeciwnowotworowy (np. mitomcynę C, cisplatynę, 5-fluorouracyl), który krąży tam przez 90 minut. Następnie płyn jest usuwany, a otrzewną płucze się.
Metoda HIPEC w hipertermii ma następujące zalety:
- zarówno ciągły przepływ płynu z cytostatykiem, jak i podwyższona temperatura umożliwiają dotarcie leku do wszystkich części jamy otrzewnej;
- hipertermia sama w sobie jest czynnikiem terapeutycznym – prowadzi do uszkodzenia się dzielących się komórek nowotworowych;
- podwyższona temperatura doprowadza do przegrzania tkanki nowotworowej , jej uszkodzenia i redukcji masy guza;
- dawka leku jest ustalana tak jak w leczeniu systemowym (dożylnym), ale dzięki hipertermii stężenie leku w miejscu działania jest wyższe, a dzięki temu uzyskuje się większą skuteczność.
Ważne jest wyodrębnienie osób z najwyższym ryzykiem wystąpienia przerzutów do otrzewnej. Warto zwrócić uwagę na to, że istotne jest wczesne rozpoznanie przerzutów do otrzewnej – jedyną skuteczną metodą, która na to pozwala jest laparoskopia (jej czułość wynosi 88%). Przetrwałe komórki nowotworowe obecne w jamie brzusznej mogą zostać zniszczone pod wpływem leku w ciągu 1-5 dni po zabiegu. Z punktu widzenia pacjentów istotną informacją jest to, że zabieg tego typu może być wykonany u danego chorego 1 raz. Poza tym pacjenci poddawani wcześniej radioterapii lub chemioterapii powinni odczekać 5-6 tygodni po ostatnim napromienianiu.
Przeciwwskazaniami do zabiegu HIPEC są: wiek powyżej 70 r.ż. (głównie ze względu na długotrwałe obciążenie ogólnoustrojowe) oraz stwierdzone przerzuty do węzłów chłonnych zaotrzewnowych, wątroby i płuc. Do ewentualnych powikłań i działań niepożądanych chemioterapii metodą HIPEC zaliczamy: stany zapalne, przejściowe zaburzenia układu oddechowego, zaburzenia układu krzepnięcia oraz utrzymujące się nudności i wymioty.
W Polsce metodę HIPEC stosują obecnie następujące ośrodki:
– Klinika Chirurgii Onkologicznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
– Klinika Chirurgii Onkologicznej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
– Klinika Chirurgii Onkologicznej, Centrum Onkologii w Bydgoszczy
– Centrum Onkologii w Warszawie
– Szpital im. Narutowicza w Krakowie.
MOŻLIWOŚCI PROCEDURY HIPEC W LECZENIU RAKA JAJNIKA
Niektórym pacjentkom z zaawansowanym rakiem jajnika można wydłużyć życie dzięki wykorzystaniu metody HIPEC. W III stadium raka jajnika często dochodzi do przerzutów do otrzewnej. Do niedawna takie osoby prawie w ogóle nie było leczone. Chirurg po stwierdzeniu zrakowacenia otrzewnej zwykle zamykał jedynie brzuch i kierował pacjenta do onkologa na leczenie paliatywne. Onkolog też nie mógł wiele zdziałać, gdyż u tych chorych chemioterapia podawana dożylnie nie pomaga. Leki przeciwnowotworowe nie potrafią przeniknąć przez barierę krew-otrzewna. Ratunkiem może być zastosowanie tzw. chemioterapii dootrzewnowej w hipertermii.
Najpierw chirurdzy usuwają wszystkie powstałe na skutek przerzutów do otrzewnej widoczne ogniska nowotworu. Jest to tzw. operacja cytoredukcyjna. Następnie, bezpośrednio na otrzewną i narządy jamy brzusznej podawany jest płyn z cytostatykami podgrzany do temperatury 42 st. C. Taka perfuzja wykazuje podwójne działania.
Duże doświadczenie z wykorzystaniem HIPEC w leczeniu zaawansowanego raka jajnika ma Centrum Onkologii-Instytucie I. M. Curie- Skłodowskiej w Warszawie.
Metoda Hipec – chemioterapia w hipertermii, opracowała Aleksandra Sesiuk na podstawie:
1. T. Jastrzębski, A. Kopacz: „Dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii w leczeniu przerzutów do otrzewnej raka jelita grubego i raka żołądka.”
2. „Chemioterapia w hipertermii – nowa nadzieja w leczeniu raka jajnika” – wywiad z prof. dr hab. med. Beatą Śpiewankiewicz (portal www.jestemprzytobie.pl)
3. http://www.westpfalz-klinikum.de
4. www.hipec.pl
