Pozytonowa tomografia emisyjna PET jest jednym z największych osiągnięć w diagnostyce nowotworów. Czynnościowe badanie stało się integralną częścią nowoczesnego obrazowania i wykrywania raka. Pozytonowa tomografia emisyjna w onkologii cechuje się dużą czułością i pozwala na wykrycie aktywnych zmian w całym organizmie. Procedura opiera się na zastosowaniu radioaktywnego związku (znacznika).


Najczęściej używanym izotopem imitującym pozytony jest analog glukozy FDG. Obrazowanie pozytonowej tomografii emisyjnej z użyciem FDG opiera się na stwierdzeniu podwyższonego metabolizmu glukozy w komórkach nowotworowych. Zazwyczaj tego typu zmiany wychwycone przez PET są widoczne przed wystąpieniem objawów w innych badaniach obrazowych.

Wskazania do badania PET w onkologii obejmują przede wszystkim: chłoniaki, raka płuca i nowotwory głowy i szyi. W niektórych przypadkach obrazowanie z wykorzystaniem pozytonowej tomografii emisyjnej może mieć wartość również w przypadku raka prostaty, przerzutów raka do mózgu i w celu wczesnej identyfikacji przerzutów do kości.

Skanowanie całego ciała – badanie pet w diagnostyce raka

W chwili obecnej praktycznie wszystkie dostępne skanery pozytonowej tomografii emisyjnej są urządzeniami hybrydowymi typu PET/CT, czyli stanowią połączenie PET z wielorzędowym tomografem komputerowym. W praktyce oznacza to zmniejszenie obciążenia pacjenta promieniowaniem i precyzyjną lokalizację zmian patologicznych. Rozdzielczość aparatów PET wynosi obecnie około 3-4 mm. Innowacyjność tej metody polega na tym, że jednocześnie daje możliwość przebadania całego organizmu – od stóp do głów.

Obraz funkcjonalny chłonięcia radioizotopu jest automatycznie nakładany na warstwy obrazów z tomografii komputerowej, dzięki czemu aktywne ogniska mogą być od razu identyfikowane anatomicznie.

Inaczej mówiąc  – pozytonowa tomografia emisyjna pokazuje, że gdzieś w organizmie jest jakieś miejsce, które wykazuje aktywność metaboliczną, czyli prawdopodobne ognisko chorobowe, ale nie podaje konkretnej lokalizacji. Współpracująca tomografia pozwala dokładnie określić to miejsce.

pet

Jak działa pozytonowa tomografia emisyjna?

Aby wykryć nowotwór musi on chłonąć radioizotop. Pozytonowa tomografia emisyjna PET wykorzystuje radioizotopy krótkożyjące, o okresie półrozpadu od kilku minut do kilku godzin. Najczęściej stosuje się radioizotop glukozy, czyli cukru prostego – fluorodeoksyglukoze, w skrócie FDG. Po dożylnym podaniu, FDG skupia się tam, gdzie występują tkanki, które jej najbardziej potrzebują, gdyż są aktywne metabolicznie. Taką tkanką jest na ogół właśnie nowotwór, którego jego żarłoczne komórki potrzebują glukozy i dlatego gromadzą izotop.

Proces produkcji FDG zachodzi w specjalnym urządzeniu – cyklotronie. Może on produkować kilka lub kilkanaście różnych radioizotopów, o różnej trwałości. Po upływie określonego czasu (od kilku minut do kilku godzin) izotop przemienia się w inny pierwiastek, przestaje promieniować i staje się bezużyteczny w diagnostyce. Dlatego musi on zostać podany pacjentowi zaraz po wyprodukowaniu. Stanowi to dodatkową trudność towarzyszącą wykorzystywaniu badania PET CT. W związku z tym ośrodki przeprowadzające diagnostykę onkologiczną metodą PET muszą posiadać w bezpośredniej komunikacji cyklotron czyli przyspieszacz cząstek elementarnych, co stanowi źródło dużych kosztów.

Przygotowanie pacjenta do badania pozytonową tomografią emisyjną obejmuje powstrzymanie się od przyjmowania posiłków przez 4-6 godzin przed badaniem w celu zmniejszenia poziomu insuliny i wychwytu glukozy w obrębie tkanki tłuszczowej, mięśni szkieletowych i miokardium (poprawa kontrastu między guzem a tłem). Należy także zminimalizować wszelką aktywność mięśniową, zapewniając pacjentowi możliwość relaksu w trakcie oczekiwania na badanie właściwe, które następuje po 60 minutach oo podaniu preparatu. Obowiązuje zakaz wszelkiej aktywności fizycznej po podaniu radiofarmaceutyku (mówienie, żucie gumy itp).

Pozytonowa tomografia emisyjna pet – wskazania w onkologii

  1. Poszukiwanie pierwotnych ognisk choroby w przypadku nieznanego punktu wyjścia choroby oraz wczesne wykrycie zmian złośliwych i ich różnicowanie ze zmianami łagodnymi
  2. Ocena stopnia zaawansowania procesu nowotworowego, co pozwala na zastosowanie optymalnej terapii. Stwierdzenie nieznanych wcześniej ognisk przerzutowych może dyskwalifikować z leczenia chirurgicznego.
  3. Ocena odpowiedzi na leczenie, ocena doszczętności zabiegu operacyjnego, ocena odpowiedzi na leczenie chemioterapią (chłoniaki, rak przełyku, rak jelita grubego, nowotwór płuc i rak piersi).
  4. Ocena wznowy choroby po zakończeniu leczenia.
  5. Wykonywanie różnych procedur medycznych pod kontrolą PET/CT – biopsje oraz planowanie radioterapii (szczególnie w przypadku guzów płuc w celu zmniejszenia narażenia na radiacyjne zapalenie płuc.)

Istnieje grupa nowotworów, które mogą stanowić dobre wskazanie do zastosowania badania pozytonową tomografię emisjną PET:

  1. Chłoniaki – PET uznaje się za metodę wstępnej oceny zaawansowania chłoniaków wobec większej dokładności pozytonowej tomografii emisyjnej w ocenie rozległości nowotworu w porównaniu do innych metod obrazowania
  2. Rak płuca – stano główne wskazanie do zastosowania pozytonowej tomografii emisyjnej z użyciem fluorodeoksyglukozy, co szczególnie odnosi się do wstępnej diagnostyki pojedynczego guzka płuca. Zastosowanie PET w przypadku raka płuca ma istotny pływ na wykrywanie przerzutów i przyczynia się do zwiększenia ustalonego stopnia zaawansowania.
  3. Nowotwory głowy i szyi – połączenie badania pozytonową tomografią emisyjną z konwencjonalnymi badaniami obrazowymi umożliwia ocenę miejscowego zaawansowania choroby.

Wśród pacjentów istnieje czasem skłonność do posiadania zbyt wielkich oczekiwań w stosunku do badania PET. Nadmierna wiara w możliwości pozytonowej emisyjnej tomografii do oceny obecności komórek nowotworowych w ciele człowieka jest wynikiem działań marketingowych, związanych z wprowadzeniem tej metody do użytku.

Pozytonowa tomografia emisyjna to badanie w pewnych okolicznościach niezwykle przydatne, które niewątpliwie posunęło do przodu diagnostykę w wielu dziedzinach, a zwłaszcza w nauce jaką jest onkologia. Równocześnie należy podkreślić, iż wynik negatywny badania, czyli niestwierdzający w obrębie organizmu miejsc chłonących izotop, nie jest równoznaczne z tym, że nowotworu faktycznie nie ma. Pozytonowa tomografia emisyjna nie daje takiej pewności.

Dużą nowością w diagnostyce onkologicznej było wprowadzenie technologii PET/MRI, czyli połączenie pozytonowej tomografii emisyjnej z rezonansem magnetycznym. Pierwsze tego typu urządzenie w Polsce trafiło do Centrum Onkologicznego w Bydgoszczy.

Do tej pory ta super nowoczesna technika diagnostyki onkologicznej wykorzystywana była jedynie do celów naukowych w wybranych europejskich ośrodkach. Badanie rezonansem magnetycznym jest lepszym rozwiązaniem niż tomografia komputerowa, ponieważ ma doskonały kontrast tkanek miękkich. PET/MR ma również wyższą rozdzielczość obrazu, a w badaniu nie używa się promieniowania jonizującego.