Epidemiologia nowotworów to dziedzina medycyny opierająca się na faktach (evidence-based medicine) i wykorzystująca szerokie spektrum narzędzi analitycznych. Zadaniem epidemiologii jest wspieranie medycyny klinicznej. Stanowi ona podstawowe narzędzie oceny i zarządzania zdrowiem publicznym.
Epidemiologia nowotworów wskazuje prawdopodobne mechanizmy etiologiczne dotyczące chorób nowotworowych oraz analizuje skuteczność interwencji na poziomie populacyjnym (profilaktyka pierwotna i wtórna nowotworów). Jej zadaniem jest pomoc we wskazywaniu kluczowych kierunków polityki w zakresie zdrowia publicznego o udowodnionej naukowo skuteczności.
Źródłem danych do badań epidemiologiczych w zakresie nowotworów stały się populacyjne rejestry zachorowań, zgonów oraz specjalnie zaprojektowanie badania obserwacyjne określonych grup. W Polsce od 1952 roku istnieje obowiązek zgłaszania zachorowań na raka do Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN).
W Polsce istnieje obowiązek zgłaszania zachorowań na nowotwory złośliwe do Krajowego Rejestru Nowotworów.
Kluczowe mierniki wykorzystywane w epidemiologii nowotworów to:
- bezwzględna liczba zachorowań na nowotwory złośliwe i zgonów
- współczynniki zachorowalności, chorobowości, śmiertelności oraz umieralności na nowotworowy
- wskaźnik 5-letnich przeżyć wśród pacjentów onkologicznych
Do oceny ryzyka rozwoju choroby nowotworowej wykorzystuje się w epidemiologii tzw. ryzyko względne, przypisane oraz iloraz szans.
PRZEJDŹ DO: STATYSTYKA W ONKOLOGII
Epidemiologia nowotworów w Polsce
- Etiologia, naturalny przebieg choroby, częstość i struktura zachorowań na raka w Polsce są zależne od wieku, a ryzyko zachorowania i zgonu wzrasta wykładniczo z wiekiem. Do 20 roku życia nowotwory występują z częstością ok. 10 zachorowań na 100 000 populacji w tym wieku. W kolejnych latach życia częstość ta wzrasta 10-krotnie co 2 dekady życia do 100/100 000 około 40 roku życia i do ponad 1000/100 000 po 65 roku życia.
- Obserwowany w Polsce wzrost liczby zachorowań jest wynikiem zmian demograficznych, jak i skutkiem narażenia na czynniki ryzyka, szczególnie wynikające ze zmian cywilizacyjnych (dym tytotoniowy, zanieczyszczenie powietrza i smog, nieodpowiednia dieta, otyłość, brak ruchu).
- Ryzyko zachorowania na raka wzrasta wykładniczo z wiekiem ze względu na długość ekspozycji na czynniki karcinogenne oraz spadek możliwości naprawczych organizmu.
- Zakładając, że w przyszłości zmiany w zakresie liczby zachorowań na raka będą wynikały wyłącznie ze zmian demograficznych, a pozostałe czynniki pozostaną niezmienne, to w 2030 roku można spodziewać się w Polsce ok. 200 000 zachorowań na raka rocznie (obecnie około 165 000 przypadków).
- Epidemiologia nowotworów powinna zawsze opierać się na statystyce zachorowań, ponieważ to zachorowania odzwierciedlają rzeczywisty stan zagrożenia populacji.
ZOBACZ WIĘCEJ: ONKOLOGIA KLINICZNA
Epidemiologia raka – zarys historyczny
Historia badań nad nowotworami złośliwymi w Polsce ma długą tradycję. Obowiązek wypełniania kart statystycznych dotyczących zgonów na raka wprowadzono w Polsce w 1918 roku. Pochodzące z nich dane posłużyły do opracowania w 1924 roku Pierwszego Narodowego Programu Walki z Rakiem.
O czym warto wspomnieć w kontekście historii epidemiologii nowotworów w Polsce? Po zakończeniu II wojny światowej (w 1952 roku) wprowadzono w naszym kraju obowiązek zgłaszania wszystkich nowych zachorowań na nowotwory złośliwe. Dane stanowiły fundament działalności powołanych w 1963 roku Rejestrów Nowotworów Złośliwych w Instytucie Onkologii w Warszawie, Krakowie i Gliwicach.
Zasoby i statystyki epidemiologiczne zgromadzone w ramach Krajowego Rejestru Nowotworów dostępne są on-line na stronie www.onkologia.org.pl.
POLECAMY: KARTA DILO
Umieralność na raka w Polsce
Starzenie się społeczeństwa oraz rozwój medycyny i skutecznych terapii dla wielu schorzeń powodują zmiany w strukturze przyczyn umieralności. W ostatniej dekadzie obserwujemy wzrastającą rolę nowotworów złośliwych jako przyczyny zgonów, przy malejącej roli chorób układu krążenia.
Nowotwory złośliwe stanowią w Polsce drugą pod względem częstości przyczynę zgonów po chorobach krążenia. Udział poszczególnych umiejscowień i typów nowotworów w zgonach zmienia się z czasem i jest zależny od płci.
W 1963 roku najczęściej występującymi nowotworami złośliwymi były rak żołądka (33,2%) oraz rak płuca (18,3%). Od 1971 roku pierwsze miejsce pod względem częstości występowania zajęły nowotwory złośliwe płuca co wpłyneło na wzrost umieralności na ten typ choroby.
W populacji kobiet w ciągu ostatnich 30 lat dokonała się jeszcze bardziej znacząca zmiana w strukturze umieralności. Na początku lat 60. pierwsze miejsce zajmowały nowotwory żołądka (21,6%), a następnie rak piersi, rak szyjki macicy i rak płuca.
Umieralność na nowotwory złośliwe ogółem w Polsce na tle innych krajów UE jest relatywnie duża.
Analizując epidemiologią nowotworów w Polsce, należy podkreślić, że liczba zgonów na raka w naszym kraju zwiększa się dla obu płci, ale szybciej w populacji mężczyzn.
Wynika to przede wszystkim ze zwiększenia wielkości populacji w naszym kraju, zmian w strukturze wieku populacji (starzenie się społeczeństwa), zwiększenia stężenia czynników rakotwórczych w środowisku i zachowań sprzyjających rozwojowi choroby oraz lepszych możliwości wczesnego rozpoznawania nowotworów.
POLECAMY: NAJCZĘSTSZE OBJAWY RAKA
